Авторлар:КеримбаеваГулайымТелихановна ВОП,
Буйрабекова Мира Ерболовна ВОП, Оразаева Айжан Женисовна
Жетісу облысы, Алакөл ауданы, МКҚ Алакөл аудандық орталық ауруханасы, Достық ауылдық ауруханасы
Сіңір,буын,сүйек жарақаттары кезіндегі алғашқы жәрдем Сіңірдің созылуы-адам абайсызда ойлы-шұқырлы жерден аяғын ыңғайсыз басудан болады. Аяқ басы бұралып,сіңірі созылып кетеді. Сіңірдің созылған жері шыдатпай ауырып, ісінеді. Алғашқы жәрдем-ісінген жерге суық шүберек басып, қатты таңып тастау. Кейінірек дәрігерге көріну қажет. Буынның шығуы-адам жығылғанда,өте ауыр зат көтергенде,ебедейсіз қимылдағанда сүйек басының таюы. Мұндайда буын қапшығы созылып немесе жарылып кетуі мүмкін. Бұл жарақат кезінде аяқ қатты ауырып,ісініп,қозғалмай қалады. Ауырған жерге суық шүберек басады. Содан соң дәрігерге қаралу керек. Сүйек сынуы-егер адам қатты құласа немесе басқа оқыс жағдайға ұшыраса. Оны 2 түрге бөлуге болады:шытынап сыну және морт сыну. Морт сынуды басқаша ашық сынудейді. Бұл жарақат түрі қантамырларына,бұлшықеттерге, теріге зиян келтіреді. Жарақатқа микробтар да түсуі мүмкін. Сынған жер қатты ауырып,шыдатпайды, сондықтан қозғалмайтындай етіп шендеуіш салып таңады. Шендеуішке кез-келген қатты тақтай,таяқ т.б жарайды. Ең алдымен,жарақатты тазалап, жұмсақ мата салады. Оның үстіне шендеуішті сынған мүшемен толық біріктіріп,таңады.Дәрігер көмегі ауадай қажет,өйткені морт сыну өте қауіпті. Ендеше,осындай жағдаяттарда жол табуға болады. Қан кету
Қан кету зақымдалған қан тамырларынан қанның төгілуі. Бұл жарақат және күйіктің жиі және қауіпті салдарының бірі. Зақымдалған тамырдың түріне байланысты: артериялық, капиллярлық және веноздық қан кету болып бөлінеді.
Алғашқы көмек қан кетуді тоқтатуға бағытталған, оны қан кететін аймаққа жоғары позиция беру, қысым таңғышын қолдану, аяқ буынының максималды бүгілуі және осы аймақтан өтетін тамырларды қысу, саусақтарды басу, турникетті қолдану арқылы жүзеге асыруға болады. Тамырды басу жараның үстінде, белгілі бір анатомиялық нүктелерде жүзеге асырылады, онда бұлшықет массасы аз болады, тамыр үстірт өтеді және оны сүйекке басуға болады. Бір немесе екі қолдың бірнеше саусағымен басқан жөн.
Қан тоқтататын бұрауды салу тәртібі:
- Турникет жараныңүстіндегіүлкенартерияларызақымдалғанкездеқолданылады, сондықтанолартериянытолығыменқысады.
- Турникет аяқ-қолынкөтеріп, астынажұмсақшүберек (таңғыш, киімжәнет.б.) қойып, қанкетудітолықтоқтатқанғадейінбірнешебұрылысжасаңыз. Орамдарбір-бірінежақынорналасуыкерек, сондықтанолардыңарасындакиімқатпарларыболмайды. Ұштарынбұраусенімдітүрдетіркейді (байлайдынемесеоблигациялықкөмегіментізбегініңжәнеілгек). Дұрысқатайтылған турникет қанкетудітоқтатуғажәнеперифериялықимпульстіңжоғалуынаәкелуіқажет.
- Турникетке оны қолданууақытыкөрсетілгенжазбаміндеттітүрдебекітіледі.
- Турникет 1,5-2 сағаттанаспайды, ал жылдыңсуықмезгіліндетурникеттің болу ұзақтығы 1 сағатқадейінқысқарады.
- Жгуттыңаяқ-қолдардаұзақуақытболуы аса қажетболғанжағдайда оны 5-10 минутқа (аяқ-қолдыңқанменқамтамасызетілуіқалпынакелгенше) әлсіретеді, бұлуақыттазақымдалғаныдыстысаусақпен басу жүргізіледі. Мұндайманипуляцияныбірнешеретқайталауғаболады, бірақәруақыттаманипуляцияларарасындағыуақыттыбұрынғығақарағанда 1,5-2 есеқысқартады. Турникет көрінуіүшінжатуыкерек. Жгуты салынғанзардапшегушіқанкетудітүпкіліктітоқтатуүшіндереуемдеумекемесінежөнелтіледі.
