Авторы:
Ерланов Аскар Ерланович – фельдшер линейной бригады скорой неотложной медицинской помощи области Жетысу.
Наурызбай Назерке Ержанқызы – фельдшер линейной бригады скорой неотложной медицинской помощи области Жетысу.
Бронх демікпесі – бұл тыныс алу жолдарының созылмалы ауруы, ол бронхтардың қабынуына және тарылуына байланысты тұншығу ұстамаларын тудырады. Ұстама кезінде тыныс алу қиындап, адам өміріне қауіп төнуі мүмкін. Сондықтан мұндай жағдайларда алғашқы көмек көрсету жылдам әрі дұрыс ұйымдастырылуы қажет.
Бронх демікпесі: аурудың белгілері
Бронх демікпесі ұстамасын келесі белгілер арқылы анықтауға болады:
- Тыныс алудың қиындауы:
Науқасқа ауа жетпей, демалуы шулы әрі ауыр болады. Кейде дем алған кезде ысқырықты сырыл естіледі. - Құрғақ жөтел:
Науқас қатты жөтелуі мүмкін, кейбір жағдайларда аздаған шырыш бөлінеді. - Кеуде қысылуы:
Науқас кеудесінде ауырлық немесе қысым сезінеді. - Цианоз (көгеру):
Оттегі жетіспеуінен еріннің, тырнақтардың ұштары көгеруі мүмкін. - Мазасыздық пен үрей:
Тыныс алу қиындағандықтан, науқас қорқыныш сезіміне берілуі мүмкін.
Бұл белгілер байқалған жағдайда, ұстама күшеймей тұрып шұғыл көмек көрсету керек.
Бронх демікпесі ұстамасының қауіптілігі
Демікпе ұстамасы – бұл ағзаға оттегінің жеткіліксіз түсуімен байланысты шұғыл жағдай. Егер көмек дер кезінде көрсетілмесе, гипоксия (оттегі жетіспеушілігі) пайда болады, бұл ми мен жүрек қызметіне зиян келтіруі мүмкін. Ұзаққа созылған ұстама есінен тануға, тіпті өлімге әкелуі ықтимал. Сондықтан, әсіресе, ұстамаға бейім адамдарға немесе олардың жақындарына алғашқы көмек көрсету дағдыларын білу өте маңызды.
Алғашқы көмек көрсету алгоритмі
- Науқасты тыныштандыру және дұрыс қалыпқа келтіру
Алғашқы қадам – науқасты сабырлыққа шақыру. Қорқыныш пен үрей ұстаманы күшейтеді.
Науқасты «ортопноэ» қалпында отырғызыңыз. Бұл ең қолайлы қалып: науқас алға еңкейіп, қолдарын тізесіне немесе үстелге тіреп отырады.
- Таза ауамен қамтамасыз етіңіз
Терезелерді ашып, бөлмеге таза ауа кіргізіңіз.
Егер ұстаманың себебі аллергендер (шаң, жануарлар жүні, тозаң) болса, оларды жоюға тырысыңыз.
- Ингаляторды қолданыңыз
Науқаста өзімен бірге бронхтарды кеңейтетін ингаляторы (мысалы, сальбутамол) болса, оны дереу пайдаланыңыз:
- Ингаляторды шайқап, мундштугын науқастың аузына салыңыз.
- Науқас терең дем шығарғаннан кейін ингалятор арқылы дәріні ішке тартып, демін 5-10 секунд ұстасын.
- Егер қажет болса, бұл процесті 15-20 минут аралығында қайталауға болады (2-3 реттен артық емес).
- Қосымша шаралар
Науқасқа жылы сусын беріңіз (мысалы, жылы су немесе әлсіз шөп шайы). Бұл шырышты жұмсартады және тыныс алуды жеңілдетеді.
Егер ингалятор көмектеспесе немесе дәрі әсері қысқа мерзімді болса, шұғыл медициналық көмек шақырыңыз (103).
- Ауыр жағдайда шұғыл шаралар қолданыңыз
Егер науқас есінен танса немесе тыныс алуы тоқтай бастаса:
Жүрек-өкпе реанимациясын бастаңыз (жасанды тыныс беру және кеуде компрессиясы).
Бұл әрекеттерді кәсіби көмек келгенше жалғастырыңыз.
Ұстама кезінде қолданылатын дәрілер
- Бронхолитиктер (ингаляторлар):
Ең жылдам және тиімді құрал. Мысалы, сальбутамол немесе фенотерол бронх бұлшықеттерін тез босаңсытып, тыныс алуды жеңілдетеді.
- Глюкокортикостероидтар:
Егер ұстама ауыр болса, дәрігерлер гормондық препараттар (преднизолон) тағайындайды.
- Антигистаминдер:
Егер ұстама аллергендерге байланысты туындаса, антигистаминді дәрілер (лоратадин, супрастин) қолданылуы мүмкін.
Демікпе ұстамасының алдын алу
- Аллергендерден сақтану:
Үйдегі шаң, жануарлар жүні, тозаң және темекі түтіні секілді қоздырғыштарды болдырмау.
- Дәрігердің тағайындаған емін сақтау:
Ингаляторды әрдайым өзіңізбен алып жүру.
Тағайындалған дәрілерді уақытылы қабылдау.
- Иммунитетті нығайту:
Дұрыс тамақтану, спортпен шұғылдану және стрессті басқару.
- Тұрақты медициналық тексерулер:
Дәрігерге үнемі қаралып, аурудың дамуын бақылап отыру.
Қорытынды
Бронх демікпесі – бұл науқастың өмір сапасын айтарлықтай төмендететін ауру. Алайда, алғашқы көмек дұрыс әрі уақытылы көрсетілсе, демікпе ұстамасы кезінде науқастың өмірін сақтап қалуға болады. Әрбір адам ұстаманың белгілерін және көмек көрсету алгоритмін білуі тиіс, себебі бұл дағдылар жақын адамдарыңыздың өмірін сақтап қалуы мүмкін.
