Авторлар:КеримбаеваГулайымТелихановна ВОП,
Буйрабекова Мира Ерболовна ВОП, Оразаева Айжан Женисовна
Жетісу облысы, Алакөл ауданы, МКҚ Алакөл аудандық орталық ауруханасы, Достық ауылдық ауруханасы
Бел грыжасы – омыртқааралық дискінің сыртқы қабаты (фиброзды сақина) жарылып немесе әлсіреп, ішіндегі желе тәрізді жұмсақ ядро (нуклеус пульпозус) омыртқаның шетіне шығып кететін жағдай. Бұл диск жұлын мен жүйке тамырларына қысым түсіріп, ауырсыну, ұю, шаншу немесе бұлшықет әлсіздігі сияқты белгілерге әкелуі мүмкін.
Белгілері қандай?
Бел грыжасының белгілері оның орналасқан орны мен грыжаның жүйкеге әсер ету деңгейіне байланысты өзгеруі мүмкін. Жалпы байқалатын белгілер:
- Бел аймағындағы ауырсыну
- Ауырсыну жөтелгенде, күлгенде немесе күш түскенде күшейеді
- Аяққа тарайтын ауырсыну (радикулярлық ауырсыну)
- Ұйып қалу немесе шаншу
- Бұлшықет әлсіздігі, қозғалыс шектеулігі
- Рефлекстердің төмендеуі немесе жоғалуы
- Отыру, еңкею, ұзақ тұру қиынға соғуы
Кейбір жағдайларда грыжа ешқандай симптом бермеуі де мүмкін. Адамның өмір сүру сапасына айтарлықтай әсер ететін деңгейге жеткенде ғана байқалады.
Бел грыжасының пайда болу себептері:
- Артық салмақ
- Ауыр зат көтеру
- Отырықшы өмір салты
- Қартаю мен жасқа байланысты диск құрылымының тозуы
- Кенет қозғалыстар немесе жарақаттар
- Тұқым қуалайтын бейімділік
Диагностика қалай жүргізіледі?
Бел грыжасын нақты диагностикалау тәжірибелі маман дәрігердің көмегімен жүргізіледі. Диагноз қою үшін:
- Физикалық тексеру
- Рентген – сүйек құрылымындағы өзгерістерді анықтау үшін
- МРТ (магниттік-резонанстық томография) – жұмсақ тіндер мен диск жағдайын көру үшін ең тиімді әдіс
- КТ (компьютерлік томография) – егжей-тегжейлі көрініс үшін
- EMG (электромиография) – жүйке зақымдану деңгейін бағалау
Маңызды: МРТ-да грыжа анықталса да, ол міндетті түрде ауырсыну көзі болмауы мүмкін. Себебі белдегі ауырсыну басқа да анатомиялық құрылымдардан (бұлшықет, буын, байлам) туындауы ықтимал. Сондықтан диагноз тек суретке қарап қойылмауы тиіс – клиникалық бағалау аса маңызды.
Грыжаның түрлері:
- Протрузия (2-дәреже) – диск сыртқы қабатының ішінара жыртылып, ішкі бөлігі сыртқа қарай шыға бастайды.
- Экструзия – дискінің ішкі бөлігі толығымен сыртқа шығады. Бұл кезде сақина толық зақымданады.
- Секвестрация – диск материалы бөлініп, жұлын каналына түсіп кетеді (қауіпті жағдай).
Хирургиялық емес емдеу тәсілдері:
Бел грыжасы жағдайында ең алдымен консервативті, яғни хирургиясыз емдеу әдістері таңдалады:
- Төсек режимі (дәрігердің бақылауымен)
- Физиотерапия және емдік дене жаттығулары
- Қолмен емдеу (мануалды терапия)
- Құрғақ ине терапиясы
- Пролотерапия, нейротерапия
- Массаж, озон, лазер және радиожиілік терапия
- Дің жасушалы ем (кейбір жағдайларда)
Ескерту: Бұл әдістердің ешқайсысы жеке дара толық ем емес. Бірнеше ем тәсілін кешенді түрде қолдану маңызды. Бетінен жағылатын кремдер, сүлік немесе банкі терапиясы қосымша ретінде қолданылуы мүмкін, бірақ негізгі ем емес.
Хирургия қашан қажет?
Хирургиялық араласу тек 1–2% жағдайда қажет болады:
- Зәр немесе нәжіс ұстай алмау
- Жыныстық функциялардың бұзылуы
- Аяқ бұлшықетінде күштің үдемелі жоғалуы
- Барлық консервативті емдер нәтиже бермеген жағдайда
Хирургия түрлері:
- Эндоскопиялық операция
- Микрохирургиялық тәсіл
Дегенмен, бұл әдістер диск құрылымын толық қалпына келтірмейді, тек көлемді қысқарту және қысымды азайту үшін жасалады.
Бел грыжасы бар адамдар неге мән беруі керек?
Кенет қозғалыстардан аулақ болу Ауыр жүк көтермеу Жеңіл спортпен айналысу Ұзақ уақыт бір қалыпта тұрмау Иілу кезінде тізені бүгіп, белді түзу ұстау Омыртқаны жарақаттайтын қозғалыстар жасамау Артық салмақтан арылу Рюкзакты екі иыққа тағу Бүйірмен немесе арқамен ұйықтау Тік отыру, белге тірек қою
