Авторы: Битибаева Гүлим Бекетайевна, медбике, ШЖҚ МКК «Көксу аудандық орталық ауруханасы»;
Кулдарова Айида Тутиновна, медбике, «Үміт» мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған күндізгі болу орталығы;
Бағаева Түйғын Молдалиқызы, перзентхана бөлімінің аға мейірбикесі, ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» КМК
Кіріспе
Қазіргі таңда медицинаның ең басты міндеттерінің бірі — емделушінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Ауруханаларда, емханаларда, перзентханаларда күн сайын жүздеген инъекциялар, ота, манипуляциялар жасалады. Осы әрекеттердің әрқайсысы — инфекция жұқтырудың әлеуетті қаупі.
⠀
Осындай қауіптің алдын алуда асептика мен антисептиканың рөлі өте жоғары. Бұл — мейірбикелік істің іргетасы, медициналық көмектің сапасын анықтайтын басты көрсеткіштердің бірі.
Асептика дегеніміз не?
Асептика — грек тілінен аударғанда «а» — жоқ, «сепсис» — шіру дегенді білдіреді. Яғни асептика — инфекцияның алдын алуға бағытталған шаралар кешені. Оның негізгі мақсаты — сыртқы ортадан (қол, құрал, ауа, мата, су) жараға немесе ағзаға ауру қоздырғыштарының түсуіне жол бермеу.
Асептикалық шараларға мыналар жатады:
Стерильді құралдарды қолдану және оларды арнайы ережелер бойынша өңдеу;
Медициналық қызметкердің жеке қорғаныс құралдарын (қолғап, бетперде, халат, бахил) дұрыс киіп-шешуі;
Жұмыс орнын зарарсыздандыру, беткейлерді дезинфекциялау;
Қолды дұрыс және жиі жуу мен өңдеу, әсіресе манипуляция алдында;
Ауа мен бөлмені тазалау (кварцтау, желдету, бактерицидтік шамдар).
Антисептика дегеніміз не?
Антисептика — бұл жараға немесе ағзаға енген микробтарды жоюға немесе олардың дамуын тежеп, бейтараптандыруға бағытталған шаралар жүйесі.
Антисептикалық тәсілдер екі түрге бөлінеді:
- Химиялық:
– Спирт, йод, хлоргексидин, сутегінің асқын тотығы, бетадин секілді ерітінділер;
– Бактерияға қарсы майлар, антисептикалық гельдер. - Физикалық:
– Жоғары температура (мысалы, күйдіріп тазалау),
– Ультракүлгін сәуле,
– Лазерлік өңдеу (кейбір жағдайларда).
Асептика мен антисептиканың айырмашылығы
Көрсеткіш Асептика Антисептика
Мақсаты Инфекцияны мүлде болдырмау Жұққан микробтарды жою
Қолданылатын сәт Жара түспей тұрып, алдын алу үшін Жара немесе инфекция болғанда
Құралдар Стерилизация, жабдық, қорғаныс киімі Ерітінділер, майлар, дәрілік заттар
Мейірбикенің рөлі Сақтық шараларын қатаң сақтау Жараны тиімді, дұрыс өңдеу
Неліктен бұл маңызды?
Егер асептика немесе антисептика ережелері сақталмаса, келесідей қауіптер туындайды:
операциядан кейінгі іріңдеу;
катетер арқылы инфекция түсуі;
босану кезіндегі ана мен баланың жұқпалы аурулармен зақымдануы;
ауруханаішілік инфекциялар (стафилококк, стрептококк, клостридия және т.б.);
антибиотиктерге төзімді микроорганизмдердің пайда болуы.
Бүгінгі таңда әлем бойынша ауруханаішілік инфекция — денсаулық сақтау жүйесінің басты мәселелерінің бірі. Сондықтан алдын алу — мейірбикенің күнделікті тәжірибесінде бірінші орында тұруы тиіс.
Мейірбикенің кәсіби жауапкершілігі
Мейірбике — пациентке ең жақын медициналық қызметкер. Оның әрбір іс-әрекеті — тікелей әсер етеді.
Асептикалық және антисептикалық ережелерді сақтау:
пациенттің өміріне қауіп төндірмейді;
жұмыс сапасын арттырады;
медициналық ұйымның беделін көтереді;
әріптестер мен пациенттердің сенімін нығайтады.
Арнайы мысалдар
Перзентхана бөлімінде: Жаңа туған нәрестелердің иммунитеті әлсіз. Сондықтан босану залында қолданылатын әр құрал, қолғап, жаялық, тіпті ауа — стерильді болуы шарт.
Хирургиялық бөлімде: Бір құрал дұрыс зарарсыздандырылмаса — бірден бірнеше пациентке қауіп төнуі мүмкін. Бұл — мейірбикенің ең жоғары жауапкершілігін қажет ететін аймақ.
Күндізгі болу орталықтарында: Мүмкіндігі шектеулі балалардың күтімі кезінде әрбір жара, әрбір инъекция, теріні өңдеу — антисептиканың нақты қолдану мысалы.
Қорытынды
Асептика мен антисептика — тек медициналық терминдер емес. Бұл — күн сайын қолданылатын өмірлік тәжірибе. Бұл — адам өмірін сақтаудың көрінбейтін, бірақ өте маңызды тұсы.
Мейірбике өз мамандығын шын жүрекпен атқарса, әр жараны емдеп қана қоймай, әрбір пациентке қауіпсіздік пен сенім сыйлайды.
Инфекция — көзге көрінбейтін қауіп, ал асептика мен антисептика — сол қауіпке қарсы мейірбикенің басты қаруы.
