Авторлар: Кокшебаева Махаббат Кульджабековна, Хирургия бөлімінің операциялық мейірбикесі
Айтбаева Мархаба Жаналыковна, Травматология бөлімінің жарақаттану мейірбикесі
Ниязбекова Ултай Омаровна, Хирургия бөлімінің мейірбикесі
Жетісу облысы ММ ШЖҚ «Панфилов ауданаралық көпсалалы ауруханасы» КМК
Кіріспе
Адам денсаулығы – баға жетпес байлық. Соның ішінде ішкі ағзалардың, ас қорыту жүйесінің қалыпты жұмыс істеуі бүкіл ағзаның жағдайына тікелей әсер етеді. Соңғы жылдары жиі кездесетін хирургиялық аурулардың бірі — аппендицит. Аппендицит — бұл соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің (аппендикс) қабынуы. Бұл ауру көбіне кенеттен басталып, шұғыл медициналық көмекті қажет етеді. Дегенмен, аппендициттің алдын алу — әр адамның өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауы арқылы мүмкін.
Бұл мақалада біз аппендициттің пайда болу себептері, алдын алу жолдары мен салауатты өмір салтының маңыздылығы туралы кеңінен қарастырамыз.
Аппендицит дегеніміз не?
Аппендицит – соқыр ішектің қабынуы. Соқыр ішек адамның оң жақ төменгі іш аумағында орналасқан, құрт тәрізді өсінді — аппендикспен аяқталады. Аппендикстің нақты қызметі әлі толық анықталмағанымен, кейбір деректерге сәйкес ол иммундық жүйемен байланысты. Алайда оның қабынуы адам өміріне үлкен қауіп төндіреді, өйткені уақтылы емделмесе, қабыну жарылады да, іш қуысына ірің таралып, перитонит (ішперде қабынуы) дамиды.
Аппендициттің пайда болу себептері
Аппендициттің нақты себебі әрқашан анық бола бермейді, бірақ оның дамуына ықпал ететін бірқатар факторлар бар:
1. Ас қорыту жүйесінің бұзылуы – қатты және дұрыс қорытылмаған тағам қалдықтары аппендикстің бітелуіне әкелуі мүмкін.
2. Жұқпалар – кей жағдайларда инфекциялар (мысалы, ішек инфекциялары) қабыну процесін тудыруы мүмкін.
3. Құрттар (гельминттер) – кейбір паразиттік аурулар аппендиксті тітіркендіріп, оның қабынуына себеп болуы мүмкін.
4. Иммундық жүйенің әлсіреуі – иммунитет төмендегенде, ағза қабынуға тез ұшырайды.
5. Тұқым қуалаушылық – кейбір жағдайларда бұл ауру тұқым қуалайды.
Аппендициттің белгілері
Аппендициттің белгілері әр адамда әртүрлі болуы мүмкін, бірақ ең жиі кездесетін белгілері:
— Іштің оң жақ төменгі бөлігінің ауруы
— Жүрек айнуы, құсу
— Қалтырау, дене қызуының көтерілуі
— Тәбеттің төмендеуі
— Іштің кебуі, іш қату немесе іш өту
Бұл белгілер байқалған жағдайда, өзін-өзі емдеуге болмайды, дереу дәрігерге қаралу керек.
Аппендициттің алдын алу жолдары
Аппендициттің алдын алу үшін төмендегі өмір салтын ұстану ұсынылады:
1. Дұрыс тамақтану
Ас қорыту жүйесінің қалыпты жұмыс істеуі үшін дұрыс және теңгерімді тамақтану аса маңызды. Бұл үшін:
— Клетчаткаға бай тағамдарды (жемістер, көкөністер, тұтас дәнді өнімдер) көп тұтыну.
— Майлы, қуырылған, өңделген тағамдарды шектеу.
— Тағамды асықпай, жақсылап шайнау.
— Газдалған сусындардан бас тарту.
— Таза су ішу (күніне кем дегенде 1,5-2 литр).
2. Гигиеналық тазалық
— Қолды тамақ ішер алдында және дәретханадан кейін жуу.
— Жеміс-жидектер мен көкөністерді таза жуу.
— Тағамдарды дұрыс сақтау және дайындау.
3. Денені белсенді ұстау
Физикалық белсенділік ішек қозғалысын жақсартып, іш қатудың алдын алады. Бұл үшін:
— Күн сайын кем дегенде 30 минут қозғалу (жаяу жүру, жаттығу).
— Спортпен шұғылдану (жүзу, жүгіру, велосипед тебу).
— Компьютер алдында ұзақ отырмау.
4. Паразиттік аурулардың алдын алу
— Балалар мен ересектер арасында құрттардан емделу курстарын жылына 1-2 рет өткізу.
— Гигиенаны сақтау арқылы құрттардан қорғану.
5. Жыл сайынғы медициналық тексеру
Аппендициттің нақты алдын алу тәсілі болмаса да, жалпы денсаулықты бақылауда ұстау — аурулардың ерте алдын алуға көмектеседі.
Салауатты өмір салты – аппендициттің басты алдын алу құралы
Салауатты өмір салты тек аппендицит қана емес, көптеген аурулардың алдын алудың кілті. Ол үшін:
— Күн тәртібін сақтау
— Стресті басқару (медитация, демалу, таза ауада серуендеу)
— Дұрыс ұйқы (күніне 7-8 сағат)
— Зиянды әдеттерден бас тарту (шылым шегу, ішімдік ішу)
Қорытынды
Аппендицит – жиі кездесетін және қауіпті аурулардың бірі. Ол кенеттен пайда болып, адам өміріне қауіп төндіруі мүмкін. Сондықтан, оның алдын алу – әрбір адамның өз қолында. Дұрыс тамақтану, белсенді өмір сүру, жеке бас гигиенасын сақтау және тұрақты түрде дәрігерлік тексерістен өту – аппендицит сияқты аурудың алдын алудың тиімді жолдары болып табылады. Денсаулық – ең басты байлық екенін ұмытпай, оған жан-жақты көңіл бөлу керек.
