Автор: Мухамеджанова Назгуль Болатовна,Жансақтау нәрестелер бөлімінің медбикесі
Бимолданова Назгуль Олжабековна, Жансақтау нәрестелер бөлімінің аға медбикесі
Касенова Сания Умиргалиевна, Нәрестелер бөлімінің медбикесі
МШЖҚ «Облыстық перинаталдық орталық» МҚК, Талдыкорған, Жетісу Облысы
Анафилактикалық шок – ағзаның ауыр аллергиялық реакциясы, шұғыл медициналық көмекті талап ететін өмірге қауіпті жағдай. Бұл реакция ағзаның белгілі бір аллергендерге шамадан тыс жауап беруінен туындайды. Анафилактикалық шоктың жиі кездесетін себептеріне дәрі-дәрмектер, тағамдар, жәндіктердің шағуы, латекс және кейбір физикалық факторлар жатады.
Анафилактикалық шоктың негізгі себептері
Анафилактикалық реакцияны тудыруы мүмкін бірнеше негізгі фактор бар:
1. Дәрі-дәрмектер
Кейбір дәрі-дәрмектер ағзада ауыр аллергиялық реакция туғызуы мүмкін. Әсіресе:
- Антибиотиктер (пенициллин және оның туындылары);
- Аспирин және басқа да қабынуға қарсы препараттар;
- Анестезия кезінде қолданылатын дәрілер;
- Вакциналар мен инъекциялық дәрілер.
2. Тағам өнімдері
Тағамдық аллергия анафилактикалық шоктың тағы бір жиі кездесетін себебі болып табылады. Ең қауіпті аллергендер:
- Жаңғақтар (жержаңғақ, бадам, бразилиялық жаңғақ және т.б.);
- Сүт және сүт өнімдері;
- Жұмыртқа;
- Балық және теңіз өнімдері.
3. Жәндіктердің шағуы
Аралар, шершендер немесе басқа да жәндіктердің шағуы кезінде ағза күшті аллергиялық реакция беруі мүмкін. Бұл әсіресе аллергиясы бар адамдарда қауіпті. Мұндай реакциялар әдетте шағудан кейін бірнеше минут ішінде пайда болады.
4. Латекс
Латекс – медициналық қолғаптар, катетерлер және басқа да медициналық жабдықтарда кездесетін материал. Оған аллергиясы бар адамдарда анафилактикалық шоктың даму қаупі жоғары.
5. Физикалық факторлар
Кейбір адамдарда физикалық факторлар да анафилактикалық реакцияға себеп болуы мүмкін:
- Күшті күйзеліс;
- Суық немесе ыстық температураның әсері;
- Ауыр дене жұмысы.
6. Генетикалық бейімділік
Анафилактикалық реакцияларға бейімділік кейбір адамдарда тұқым қуалайтын факторларға байланысты болуы мүмкін. Егер отбасы мүшелерінде аллергиялық аурулар (астма, экзема, аллергиялық ринит) кездессе, анафилактикалық шоктың даму қаупі жоғарылайды.
Анафилактикалық шоктың белгілері
Анафилактикалық шок кезінде қан қысымы күрт төмендейді, тыныс алу қиындайды және денеде ісіну пайда болады. Оның негізгі белгілері:
- Теріде қызару немесе бөртпелердің пайда болуы;
- Ауыз бен тамақтың ісінуі;
- Жүрек соғысының жиілеуі;
- Қан қысымының төмендеуі;
- Тыныс алудың қиындауы.
Бұл белгілер пайда болған жағдайда дереу медициналық көмек көрсету қажет.
Алдын алу және қауіпсіздік шаралары
Анафилактикалық шоктың алдын алу үшін келесі шараларды сақтау қажет:
Аллергендерден аулақ болу – аллергендерді анықтап, олардан барынша сақтану керек.
Медициналық картаны жаңарту – дәрігерлерге белгілі аллергендер туралы алдын ала хабарлау қажет.
Эпинефрин (адреналин) қолдану – аллергиясы бар адамдарға эпинефрин автоинъекторы (EpiPen) әрдайым қолжетімді болуы тиіс.
Дәрі-дәрмектерді мұқият пайдалану – жаңа дәрілерді қабылдамас бұрын аллергиялық реакциялардың мүмкіндігін дәрігермен талқылау қажет.
Аллергияға бейім адамдарды бақылау – әсіресе балалар мен қарт адамдардың аллергиялық реакцияларға бейімділігі ескерілуі тиіс.
Қорытынды
Анафилактикалық шок – адамның өміріне қауіп төндіретін ауыр аллергиялық реакция. Оның ең жиі себептері – дәрі-дәрмектер, тағамдар, жәндіктердің шағуы және физикалық факторлар. Бұл жағдайдың алдын алу үшін аллергендерді анықтап, олардан сақтану, дәрігерлерге аллергия туралы алдын ала хабарлау және шұғыл көмек көрсету шараларын білу өте маңызды. Анафилактикалық шоктың белгілерін дер кезінде тану және дұрыс әрекет ету адам өмірін сақтап қалуға көмектеседі.
