Автор: Есеркеева Баглан Ергеновна жалпы тәжрибелі мейірбике, Нурпейсова Гульжазира Манаповна- акушерка, Аманжолова Сауле Кожашевна -фельдшер
ШЖҚ «Панфилов ауданаралық көпсалалы ауруханасы» КМК Лесновка ауылдық дәрігерлік амбулаториясы
Анафилактикалық шок – ең ауыр аллергиялық реакциялардың бірі,дәрігерге дейін көмекті уақтылы,көрсету және мейірбикенің дұрыс іс әрекеті адамның денсаулығын сақтап қалуы. Адам ағзасындағы аллерген мен байланысу аясында пайда болатын және өмірге қауіп төндіретін патологиялық жағдай анафилактикалық шок деп аталады.
Анафилактикалық шок кезіндегі алғашқы көмек
Дәрі-дәрмектерді енгізу кезінде пациенттерде ауыр жүйелі аллергиялық реакция — анафилактикалық шок пайда болуы мүмкін. Бұл жағдайда гемодинамика бұзылады, қан айналымы нашарлайды, оттегі тапшылығы пайда болады. Анафилактикалық шок 5-30 минут ішінде өлімге әкелуі мүмкін. Сондықтан оның белгілері пайда болған кезде медбике алгоритмге сәйкес дереу әрекет ете бастауы тиіс:
1. Аллергиялық реакция тудырған дәрі-дәрмекті енгізуді тоқтату. Егер инъекция венаішілік болса, инені венада қалдыру.
2. Дәрігерді шақыру немесе жедел жәрдем шақыру.
3. Организмге аллергенді енгізу және анафилактикалық шоктың алғашқы белгілерінің пайда болу уақытын белгілеу.
4. Егер препарат аяқ-қол тамырына немесе бұлшық ет ішіне енгізілген болса, инъекция орнынан жоғары жгутты 25-30 минутқа салу қажет. Әрбір 5 минут сайын жгутты 1-2 минутқа босату керек.
5. Науқастың тыныс алуын, тамыр соғуын және артериялық қысымын бақылау.
6. Құсқан кезде науқасты бүйіріне, ол болмаған кезде аяқтарын көтеріп арқасына жатқызу керек. Егер бар болса, тіс протездерін ауыздан алып тастау.
7. Науқастың ауаға қолжетімділігін қамтамасыз ету. Жоғарғы түймелерін шешіп, киімдерін босату керек. Қажет болған жағдайда оттегі беру керек.
8. Инъекция орнын 0,1% адреналин ерітіндісімен крест тәрізді үгіту (1 мл препаратты 3-5 мл физиологиялық ерітіндіге араластыру).
9. Артериялық қысымды бақылай отырып, көктамырға 0,1% ерітінді енгізу
дәрігердің тағайындауы бойынша орындау қажет:
1. Адреналин енгізгеннен кейін 10 минуттан соң артериялық қысымды өлшеу керек. Егер ол көтерілмесе, препаратты қайта егу керек.
2. Тамшыға 0,9% натрий хлориді ерітіндісін тамшылатып енгізу. Дозасы — 2 л дейін.
3. 60-150 мг преднизолонды 20 мл 0,9% натрий хлориді ерітіндісінде араластырып, венаішілік болюсте енгізіңіз.
4. Тері астына немесе бұлшық ет ішіне 1% димедрол ерітіндісін инъекциялау. Дозасы — 1 мл.
5. Вена ішіне 2,4% эуфиллин ерітіндісін енгізу. Дозасы — 10 мл.
6. Құрысу болған жағдайда бұлшық ет ішіне магний сульфатының 25% ерітіндісін инъекциялау керек. Дозасы — 10 мл. Вена ішіне глюкозаның 40% ерітіндісін енгізу. Дозасы — 20-40 мл.
Анафилактикалық шок кезінде артериялық қысымды, тамыр соғуын және тыныс алуды үнемі бақылау маңызды. Кез келген сәтте жүрек-өкпе реанимациясын жүргізуге дайын болу керек
Ауырлық дәрежесі бойынша:
• I дәреже — артериялық қысым қалыпты көрсеткіштен 30-40 мм сынап бағанасына төмен емес. Аллергияның классикалық симптомдары: қышу, терінің қызаруы, сондай-ақ тамақтың дірілдеуі және ісіктің пайда болуы. Адам саналы, жиі алаңдаушылық пен өлім қорқынышын сезінеді;
• II дәреже — артериялық қысым 90 мм сынап бағанасынан төмен түседі. Адам әлсіз, ал оның қабылдауы қатты тежеліп тұр. Алаңдаушылық, қорқыныш, сондай-ақ ыстық сезім бар. Есінен тануы мүмкін. Аллергиялық белгілер артады: бөртпе анық болады немесе денеге тарайды, тамақ ісінеді, дауыс нашарлайды немесе мүлдем жоғалады. Тыныс алу қиын болуы мүмкін (хриптер, ысқырықтар). Тері бор тәрізді ақ болып, тіпті көгілдір реңкке ие болады — бұл цианоз, тіндердегі оттегінің жетіспеушілігінің белгісі. Осы кезеңде мыналар басталуы мүмкін: Осы сатыда құсу басталуы мүмкін, ішек пен қуықтың еріксіз босатылуы болады;
• ІІІ дәрежелі — есі танылмаған адам, жоғарғы (систолиялық) қысым сынап бағанасынан 60 мм төмен түседі, төменгі (диастолиялық) қысым анықталмауы мүмкін. Суық тер мен талмалар пайда болады, қарашықтар кеңейеді. Тамыр соғуы байқалмайды, жүрек әлсіз және өте тыныш соғады;
• IV дәреже — артериялық қысым анықталмайды. Есі дұрыс емес адам. Қан айналымы, тыныс алу және жүректің жұмысы тоқтайды. Шокқа қарсы терапияға реакция жоқ. Мұндай құбылыс клиникалық өлім деп аталады және ол кері қайтарымды — жүрек-өкпе реанимациясын бастау және адамның жағдайын тұрақтандыру қажет. Егер мұны жасамаса, түпкілікті өлім — биологиялық өлім басталады.
