Жедел респираторлық вирустық инфекциялар (ЖРВИ) мен тұмау — әлемде кең таралған жұқпалы аурулардың бірі. Әсіресе күз және қыс мезгілдерінде олардың таралуы күшейеді, өйткені ауа-райының салқындауы мен адамдардың жабық кеңістіктерде жиі жиналуы вирус таралуына қолайлы жағдай жасайды. ЖРВИ мен тұмау көбінесе науқас адамдардан сау адамдарға ауа-тамшы жолымен, яғни жөтелгенде, түшкіргенде және сөйлегенде беріледі. Бұл вирустар үлкен қауіп төндірмесе де, олардың асқынуы кейде ауыр жағдайларға әкелуі мүмкін, әсіресе иммундық жүйесі әлсіреген адамдар мен балалар үшін.
Медициналық қызметкерлер, оның ішінде медбикелер мен фельдшерлер, осы аурулардың алдын алу мен олардан қорғауда басты рөл атқарады. Өз денсаулығын сақтап, кәсіби міндеттерін толыққанды орындау үшін медбикелердің ЖРВИ мен тұмаудың алдын алу шаралары жөнінде терең білімге ие болуы өте маңызды. Бұл мақалада біз өзіңізді және айналаңыздағы адамдарды ЖРВИ мен тұмаудан қалай қорғау керектігі жөнінде толығырақ тоқталамыз.
ЖРВИ мен тұмаудың негізгі белгілері
Тұмау мен ЖРВИ белгілері жиі ұқсас болғанымен, тұмау әлдеқайда ауыр ағымда өтеді және асқынуларға жиі әкеледі. Төменде осы екі жағдайдың негізгі белгілері көрсетілген:
ЖРВИ белгілері:
Мұрыннан су ағу немесе мұрынның бітелуі;
Тамақтың қышуы немесе ауруы;
Жөтел;
Бас ауруы;
Әлсіздік;
Қалтырау.
Тұмаудың белгілері:
Дене қызуының күрт көтерілуі (39°C және одан жоғары);
Қатты бас ауруы;
Бұлшықеттердегі ауырсыну;
Әлсіздік және қатты шаршау;
Қалтырау және қызба;
Кейбір жағдайларда құсу және іш өтуі.
Тұмау ЖРВИ-ге қарағанда ауыр өтетін болғандықтан, оның асқынулары, мысалы, пневмония немесе бронхит, өмірге қауіп төндіруі мүмкін. Сондықтан тұмаудың алғашқы белгілері пайда болғанда дер кезінде дәрігерге жүгіну өте маңызды.
ЖРВИ және тұмаудың таралу жолдары
ЖРВИ мен тұмау негізінен ауа-тамшы жолымен таралады. Ауру адам жөтелгенде, түшкіргенде немесе сөйлегенде вирустар ауамен таралып, сау адамның ағзасына еніп кетуі мүмкін. Сондай-ақ, вирустар ластанған заттар арқылы да таралуы мүмкін. Мысалы, есік тұтқаларына немесе қоғамдық орындарда қол тигізіп, содан кейін көзге, мұрынға немесе ауызға тигізген жағдайда вирус ағзаға түсуі мүмкін.
ЖРВИ және тұмаудан қалай қорғауға болады?
- Қолды жиі және дұрыс жуу
Вирустар ең жиі қолдар арқылы тарайды, себебі біз күнделікті бетке, көзге, мұрынға қолымызды жиі тигіземіз. Сондықтан қолды сабындап, кемінде 20 секунд бойы мұқият жуу ЖРВИ мен тұмаудан қорғаудың тиімді тәсілдерінің бірі болып табылады. Егер сабын мен су болмаса, құрамында кем дегенде 60% спирт бар антисептикті пайдалану керек. - Жеке қорғаныс құралдарын пайдалану
Адам көп жиналатын жерлерде, қоғамдық көлікте және емханаларда маска тағу вирустардың ауа-тамшы жолымен таралуын едәуір шектейді. Маска ауыз бен мұрынды толық жабуы тиіс, ал оны әр 2-3 сағат сайын ауыстырып тұру керек. - Бөлмені жиі желдету және ылғалдандыру
Жабық кеңістіктерде вирустар ауада ұзақ сақталады, сондықтан бөлмені үнемі желдетіп отыру керек. Әр 1-2 сағат сайын терезені ашып, бөлмеге таза ауа кіргізіңіз. Сондай-ақ, ауаның ылғалдылығы 40-60% деңгейінде болуы маңызды, себебі құрғақ ауа мұрын және тамақтың шырышты қабатын құрғатып, оны инфекцияға бейім етеді. - Иммундық жүйені нығайту
Күшті иммунитет — ЖРВИ және тұмаудың алдын алудың ең жақсы тәсілі. Дұрыс тамақтану, дәрумендерге бай өнімдер тұтыну (әсіресе С дәрумені), жеткілікті ұйқы және тұрақты физикалық белсенділік иммунитетті нығайтады. Сондай-ақ, күз бен қыс мезгілінде дәрігердің кеңесімен мультивитаминдерді қабылдау ұсынылады. - Вакцинация
Тұмауға қарсы жыл сайынғы вакцинация — тұмаудан қорғанудың ең тиімді әдістерінің бірі. Вакцина ағзаны вирустардан қорғайды немесе ауруды жеңіл түрде өткізуге көмектеседі. Әсіресе қарт адамдар, балалар, созылмалы аурулары бар науқастар мен жүкті әйелдер үшін вакцинация маңызды. - Түшкіргенде және жөтелгенде ережелерді сақтау
Жөтелгенде немесе түшкіргенде, ауыз бен мұрынды шынтақпен немесе бір реттік майлықпен жабу керек. Бұл вирустардың ауаға таралуын болдырмауға көмектеседі. Қолға жөтелмеуге тырысыңыз, себебі қол арқылы инфекция басқа адамдарға немесе бетке оңай таралады. - Адам көп жиналатын орындардан аулақ болу
Тұмау және ЖРВИ маусымы кезінде адамдар көп жиналатын орындарда (дүкендер, жәрмеңкелер, қоғамдық көліктер) болмауға тырысыңыз. Егер осындай жерлерде болу қажет болса, маска тағып, қолыңызды антисептикпен жиі өңдеп тұрыңыз. - Қоғамдық орындарда жеке заттарды пайдаланбау
Қоғамдық орындарда бөтен адамдармен ыдыс-аяқ, сүлгі немесе басқа жеке заттарды бөліспеу керек. Вирус тұрмыстық заттар арқылы да таралуы мүмкін екенін есте ұстаңыз. - Ерте диагностика және емдеу
Егер сіз ЖРВИ немесе тұмаудың алғашқы белгілерін байқасаңыз, өз бетіңізше емделмей, дәрігерге жүгінген жөн. Дер кезінде басталған ем аурудың асқынуына жол бермейді және оны жеңілдетеді. - Шаршауды болдырмау
Шаршау және созылмалы стресс ағзаның инфекцияларға қарсы тұру қабілетін әлсіретеді. Сондықтан толыққанды демалыс пен ұйқыға мән беру керек. Кем дегенде 7-8 сағат ұйықтау иммундық жүйенің қалыпты жұмыс істеуі үшін маңызды.
Қорытынды
Өзіңізді және айналаңыздағы адамдарды ЖРВИ мен тұмаудан қорғау үшін жоғарыда аталған ережелерді сақтау өте маңызды. Медициналық қызметкер ретінде сіз бұл шараларды өзіңізде қолданып қана қоймай, пациенттерге де түсіндіруіңіз қажет. Бұл тек жеке денсаулығыңызды қорғауға ғана емес, аурудың таралуын азайтуға да көмектеседі. ЖРВИ мен тұмаудың алдын алу — қарапайым, бірақ тиімді шараларды дұрыс орындау арқылы жүзеге асатын процесстер.
Авторлар: Ахметова Назгуль Оразаевна, ГКП на ПХВ Коксуская ЦРБ Врачебная амбулатория Жарлыөзек
Медсестра учасковая
Отегенова Анар Оразаевна, ГКП на ПХВ областная станция скорой помощи, медицинская сестра
Мынбаева Айгуль Дюсембаевна, ГКП на ПХВ Коксуская ЦРБ средний школа им Мусабека Школьная медсестра
