Қызылша— бұл ауа-тамшы инфекциялар тобына жататын жедел жұқпалы вирустық ауру. Ауру адамнан адамға ауа арқылы, тыныс алу жолдарының тамшыларымен немесе жұқтырған адамдардың мұрыннан немесе тамағынан секрецияларымен тікелей байланыста болады. Қызылша-адамның аса контагиозды инфекцияларының бірі, өйткені инфекция көзімен жанасқаннан кейін адамдардың 90% — дан астамы ауырады. Қызылшаның негізгі белгілері: жоғары қызба, әлсіздік, жөтел, мұрынның ағуы, ауыз қуысының шырышты қабатындағы ақ дақтар, қызыл түсті ірі біріктірілген дақтар түріндегі бөртпе, сондай-ақ жақ асты лимфа түйіндерінің ұлғаюы.
Ең осал контингент 14 жасқа дейінгі балалар болып табылады, бірақ қазіргі уақытта ауру ересек тұрғындар арасында тіркеледі. Аурудан кейін өмір бойы иммунитет дамиды. Сонымен қатар, қызылша жүкті әйелдер үшін, әсіресе жүктіліктің бірінші триместрінде қауіпті, өйткені ауру ұрықтың өздігінен түсуіне әкеледі.
Қызылшамен ауырғандардың шамамен 30% — ында бір немесе бірнеше асқынулар байқалады. Ең жиі кездесетін асқынуларға отит, пневмония, диарея, соқырлық және энцефалит жатады.
Қызамық-адамға ғана әсер ететін антропонозды жіті респираторлық вирустық ауру. Инфекция көзі-қызамықтың клиникалық анық немесе жойылған түрі бар науқас адам. Инфекция ауа тамшыларымен (науқаспен сөйлескен кезде, түшкіру, жөтелу, айқайлау, өткір дем шығару, сүйсу кезінде) және тігінен (анадан ұрыққа) беріледі. Қызамықпен ауыратын науқас бөртпе пайда болғаннан кейін 7 күн бұрын және 7 күн ішінде басқаларға өте жұқпалы.
Қызамық жүкті әйелдер үшін қауіпті. Жүкті әйелді қызамықты жұқтырған кезде, анадан вирус ұрыққа плацента арқылы беріледі, бұл ұрықта көптеген туа біткен ақаулардың дамуына және жүкті әйелдерде түсік түсіру, өлі туылу сияқты асқынуларға әкеледі. Балада көру, есту, жүрек, бауыр, сүйектер ішілік зақымдану байқалады. Нәтижесінде бала соқыр, саңырау, жүрек ақауы, ақыл-ой дамуының кешеуілдеуі болып туылады.
Өз кезегінде, Алматы қаласы бойынша 2021 жылы қызылша мен қызамық жағдайлары тіркелген жоқ.
Қызамық қалай көрінеді? Қызамық ЖРВИ-ге тән болмашы симптомдармен өтеді, ал 30-50% — да клиникалық көріністерсіз өтеді. Бөртпе алдымен бет терісінде пайда болады, бүкіл денені дәйекті түрде қамтиды. Қызамық бөртпесі қызылша сияқты жарқын емес және біріктірілмейді. Кейде бөртпе элементтерінің аймағында аздап қышу байқалады. Әдетте, желке лимфа түйіндерінің ісінуі тән.
Қызылша мен қызамықтың алдын алудың ең тиімді шарасы вакцинация болып табылады. Вакцинация ұлттық вакцинация күнтізбесіне сәйкес балалардың декреттелген жастары арасында жүргізіледі, бұл вакцинациядан кейінгі иммунитетті дамытуға мүмкіндік береді, бұл вакцинацияланған адамдарда өмір сүреді. Қызылша мен қызамыққа қарсы вакцинаның әр дозасы баланың иммунитетін күшейтеді.
Екпелерді жүргізу үшін ДДҰ сертификаттаған және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі рұқсат еткен қызылшаға, қызамыққа, эпидемиялық паротитке қарсы құрамдастырылған вакцина пайдаланылады. Вакцинация тұрғылықты жері бойынша емханалардың барлық егу кабинеттерінде тегін, сондай-ақ жеке медициналық орталықтарда ақылы негізде жүргізіледі. Жыл сайын қалада балаларды қызылшаға қарсы жоспарлы вакцинациялаумен қамту деңгейі 95% -99% (талап етілетін – 95% — дан кем емес) құрайды.
Қызылшаның алдын алу бойынша жүргізілген жұмыстар ауру деңгейін айтарлықтай төмендетуге және қаладағы эпидемиологиялық жағдайды тұрақтандыруға мүмкіндік берді.
Естеріңізде болсын, ауруды емдеуден гөрі алдын-алу оңай!
Автор: Жоғарғы санаттағы дәрігер-терапевт Касымжанова Жанар Бодауовна
Талдықорған қаласы, Облыстық перинаталдық орталық
