Автор: Аскарова Нургул Жумахановна, Алакөл ауданы, Үшарал қаласы, Алакөл аудандық орталық ауруханасы, инфекция бөлімінің медбикесі
Кіріспе
Қызылша, көкжөтел және паротит — бұл балалар арасында жиі кездесетін, жоғары жұқпалы және ауыр асқынулар тудыратын инфекциялық аурулар. Аурулар денсаулыққа орасан зор зиян тигізіп қана қоймай, кейбір жағдайларда өлімге әкелуі мүмкін. Алайда вакцинация арқылы олардың алдын алу мүмкін.
Вакцинация – баланың денсаулығын қорғаудың ең тиімді әдісі. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) мәліметтері бойынша, жыл сайын вакцинаның көмегімен 2-3 миллион өлімнің алдын алынады. Қазақстанның ұлттық вакцинация күнтізбесінде қызылша, көкжөтел және паротитке қарсы үш компонентті вакцина (ҚКП) бар, ол балаларды осы аурулардан қорғаудың негізгі құралы болып табылады.
Қызылша, көкжөтел және паротит: сипаттамасы, белгілері және асқынулары
- Қызылша
Сипаттама: Қызылша вирус арқылы тарайтын өте жұқпалы ауру. Ол ауа-тамшы жолдары арқылы беріледі және адамнан адамға оңай жұғады.
Белгілері:
Жоғары дене қызуы (38–40 °C);
Құрғақ жөтел, мұрыннан су ағу;
Көздің қызаруы және жарыққа сезімталдық;
Дене мен бетте пайда болатын қызыл бөртпелер.
Асқынулары:
Пневмония, бронхит;
Энцефалит (ми қабынуы);
Құлақтың инфекциясы, есту қабілетінің төмендеуі;
Өлімге әкелуі мүмкін ауыр асқынулар. - Көкжөтел
Сипаттама: Бактерия тудыратын тыныс алу жолдарының инфекциясы. Ауру әсіресе 5 жасқа дейінгі балалар үшін қауіпті.
Белгілері:
Күшті, ұстама тәрізді жөтел, көбіне құсумен аяқталады;
Тыныс алудың қиындауы;
Әлсіздік және шаршағыштық.
Асқынулары:
Бронхопневмония;
Тыныс алу жеткіліксіздігі;
Ми қан айналымының бұзылуы (гипоксия). - Паротит (свинка)
Сипаттама: Вирус тудыратын ауру, ол сілекей бездеріне әсер етеді.
Белгілері:
Сілекей бездерінің ісінуі және ауырсынуы;
Жоғары температура;
Бас ауруы және әлсіздік.
Асқынулары:
Орхит (жыныс бездерінің қабынуы), бедеулік;
Панкреатит;
Есту қабілетінің нашарлауы.
Вакцинацияның тиімділігі және оның артықшылықтары - ҚКП вакцинасының рөлі
ҚКП вакцинасы қызылша, көкжөтел және паротитті алдын алудың ең тиімді құралы болып табылады. Ол үш аурудан бір уақытта қорғайтын құрамдастырылған вакцина.
Тиімділік: ҚКП вакцинасы инфекцияның алдын алуда 95%-дан астам тиімділік көрсетеді.
Қауіпсіздік: Заманауи вакциналар жанама әсерлердің төмен деңгейімен ерекшеленеді.
- Ұжымдық иммунитет қалыптастыру
Вакцинация арқылы қоғамда ұжымдық иммунитет қалыптасады. Бұл вакцинаны денсаулық жағдайына байланысты ала алмайтын адамдарды қорғауға мүмкіндік береді.
Қоғамда 95%-дан астам вакцинацияланған адам болса, аурудың таралу қаупі айтарлықтай төмендейді. - Аурулардан қорғау
Вакцинация қызылша, көкжөтел және паротиттің алдын алып қана қоймай, олардың ауыр асқынуларының дамуын болдырмайды.
Медбикенің рөлі - Вакцинацияны ұйымдастыру
Вакциналарды дұрыс сақтау (температуралық режимді сақтау).
Вакцинацияның ұлттық күнтізбесін қадағалап, балаларды уақтылы егу. - Ата-аналармен жұмыс
Ақпараттандыру:
Вакцинаның маңызы, оның тиімділігі мен қауіпсіздігі туралы түсіндіру.
Вакцинациядан кейінгі реакциялар туралы ақпарат беру.
Күдіктерді жою:
Ата-аналардың сұрақтарына жауап беру, жалған ақпаратты жоққа шығару. - Вакцинациядан кейінгі бақылау
Вакцинациядан кейінгі балалардың жағдайын қадағалау.
Ата-аналарға күтім туралы нұсқаулық беру (мысалы, қызу көтерілгенде не істеу керек). - Эпидемиологиялық бақылау
Вакцинациядан өтпеген балаларды анықтау және егу жұмыстарын ұйымдастыру.
Жұқпалы аурулардың алдын алу мақсатында профилактикалық шараларды жүзеге асыру.
Қазақстанда вакцинацияның нәтижелері
ДДСҰ мәліметтері бойынша, вакцинация қызылшадан болатын өлімді 70%-ға төмендетті.
Қазақстанда 2024 жылы қызылшаға қарсы вакцинация деңгейі 95%-дан асты, бұл аурулардың эпидемиялық таралу қаупін төмендетті.
Соңғы онжылдықта қызылша мен көкжөтелден туындайтын асқынулар 60%-ға азайды.
Қорытынды
Қызылша, көкжөтел және паротит — ауыр асқынулар тудыратын қауіпті аурулар. Алайда, вакцинацияның көмегімен олардың алдын алуға болады. Ұлттық вакцинация күнтізбесін сақтау арқылы балалардың денсаулығын қорғауға және қоғамдағы инфекция деңгейін төмендетуге болады.
Медбикелердің рөлі вакцинацияны ұйымдастырудан бастап, ата-аналар мен балаларды ақпараттандыруға дейінгі барлық кезеңдерді қамтиды. Баланың денсаулығын сақтау — әрбір ата-ананың және медициналық қызметкердің басты міндеті.
