Авторы:Шаяхметова Анар Бакытовна — постовая медбике, ГКП на ПХВ «Илийская ЦРБ», Алматы облысы, Іле ауданы, Балалар бөлімі
Ахметова Ардак Бакытовна — урология бөлімінің медбикесі, ШЖҚ МКК «Талдықорған қаласы облыстық ауруханасы»
Әшімбек Аяулым Бақытқызы — участок медбикесі МОП, ШЖҚ «Алакөл аудандық орталық ауруханасы», Бұлақты дәрігерлік амбулаториясы, Жетісу облысы
Кіріспе
Қол жуу – медицинада ең қарапайым, бірақ ең тиімді қауіпсіздік шараларының бірі. Бұл процедура тек санитарлық талап қана емес, науқас пен медицина қызметкерінің өмірі мен денсаулығын қорғайтын кәсіби жауапкершілік.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) дерегі бойынша, инфекциялардың 50%-дан астамы медициналық көмек көрсету барысында, әсіресе қол арқылы беріледі. Әлем бойынша жыл сайын 7 миллион адам ауруханаішілік инфекция жұқтырады, соның ішінде 2 миллионға жуығы — медициналық қызметкерлер.
Қолды дұрыс және уақтылы жумау — стационарлық мекемелердегі бактериялар, вирустар мен саңырауқұлақтардың таралуына негізгі себептердің бірі.
Қол гигиенасының негізгі мақсаттары
Науқастарды ауруханаішілік инфекциялардан қорғау
Медициналық персоналдың жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету
Асептикалық жағдайларды сақтау
Микроорганизмдердің таралуын тежеу
Қоғамдық денсаулық сақтау деңгейін көтеру
Қол жуу түрлері және қолдану жағдайлары
- Гигиеналық қол жуу
Көрінетін ластану кезінде;
Сұйық сабын мен ағын суды қолдану арқылы;
Кемінде 40–60 секунд уақыт бөлінуі керек;
Тамақтану алдында, науқаспен жанасқаннан кейін, дәрілік препараттарды дайындағаннан кейін міндетті түрде жасалады.
- Антисептикалық қол өңдеу
Егер қол көзге көрінерлік кірден таза болса;
Спирттік ерітіндімен өңделеді (құрамында 70% спирттен кем болмауы керек);
Қолдың барлық бетіне жағылып, толық кепкенше сүртпеу керек;
20–30 секунд жеткілікті.
- Хирургиялық қол өңдеу
Операциялық немесе инвазиялық араласулар алдында;
Арнайы антисептик және щетка арқылы;
Қол, білек және шынтаққа дейін өңделеді;
2–5 минутқа дейін созылады.
ДДҰ ұсынған «қол жуу қажет 5 жағдай» қағидасы
Науқаспен тікелей байланыс алдында
Асептикалық процедура алдында
Дене сұйықтықтарымен жанасқаннан кейін
Науқаспен жанасқаннан кейін
Науқас тұрған заттармен немесе ортасымен жанасқаннан кейін
Бұл қағидаларды орындау – ауруханаішілік инфекциялардың алдын алудың алтын стандарты.
Қол жуу техникасы (қадам бойынша)
Қолды сумен сулау
Сабынды қол бетіне жағу
Алақандарды бір-біріне үйкеу
Алақанды саусақ арасымен үйкеу
Оң алақанды сол қолдың сыртқы жағына, кейін керісінше
Бас бармақты айналдыра үйкеу
Саусақ ұштарын қарсы алақанмен сүрту
Қолды таза қағаз сүлгімен құрғату
Сол сүлгімен су ағымын жабу
Статистика және ғылыми негіздер
ДДҰ мәліметтері бойынша, дамушы елдерде ауруханаішілік инфекциялармен ауыратын науқастардың 10%-дан астамы қол гигиенасының жеткіліксіздігінен зардап шегеді.
2022 жылғы Қазақстан Республикасының Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің деректеріне сәйкес, стационарлық мекемелерде инфекцияның 65%-ы — асептикалық талаптардың бұзылуы салдарынан, соның ішінде қолды дұрыс жумау – басты себеп ретінде анықталған.
Медициналық мекемелерде қол гигиенасына арналған оқытулар өткізілгеннен кейін инфекция деңгейі 30–40% дейін төмендегені дәлелденген.
Жиі кездесетін қателіктер
Қолды формалды түрде жылдам жуу
Саусақ ұштары мен тырнақ айналасын өңдемеу
Сүлгіні бірнеше қайтара қолдану
Антисептикпен толық өңдемей сүрту
Тым аз антисептик пайдалану
Теріні қорғау және күтім
Медициналық қызметкерлердің қол терісі жиі антисептикке ұшырайды, бұл терінің құрғауына, жарылуына әкеледі. Сондықтан:
Қорғаныс кремдерін пайдалану
Жұмсақ сабындар қолдану
Қолды ылғалдандырғышпен өңдеу
Лак, жасанды тырнақ қолданбау
Зергерлік бұйымдарды жұмыс кезінде шешу — қауіпсіздікті арттырады
Қорытынды
Қол жуу – инфекциямен күрестегі бірінші және ең сенімді қорғаныс құралы. Бұл қарапайым, бірақ әсері зор дағды әрбір медбикенің кәсіби мәдениетінің көрсеткіші.
Медициналық мекемелердегі қауіпсіздік пен инфекциялардың алдын алу, ең алдымен, әрбір қызметкердің өз міндетіне деген жауапкершілігіне байланысты. Қол жуу мәдениетін сақтау — науқастың өмірін құтқаруға апаратын нақты және нақты әрекет.
