Авторлар: Кангабылова Бану Муратбековна – операциялық блок медбикесі, Ақсу аудандық ауруханасы
Егизбаева Жанар Мырзахметовна – балалар консультациясы, учаскелік медбике,Ақсу аудандық ауруханасы
Солтанбаева Айнур Илибековна – учаскелік медбике, Көкөзек ауылы,Ақсу аудандық ауруханасы
Кіріспе
Медицинадағы ең күрделі әрі жауапты бағыттардың бірі – төсек тартып жатқан (паллиативті немесе қалпына келтірілмейтін) науқастарға күтім көрсету. Мұндай науқастар өздігінен қозғала алмайды, күнделікті қажеттіліктерін орындай алмайды және ұзақ уақыттық бақылауды қажет етеді. Сондықтан күтімнің сапасы – олардың өмір сүру сапасының басты көрсеткіші. Медициналық мейірбикенің бұл процесстегі рөлі ерекше: ол тек медициналық манипуляцияларды орындап қана қоймай, адамның қадір-қасиетін сақтай отырып, этикалық нормаларға сай күтім көрсетеді.
Заманауи күтім принциптері
Төсек тартып жатқан науқастарға күтім көрсету халықаралық стандарттарға негізделген және бірнеше негізгі қағидаттарға сүйенеді:
- Комплексі күтім
Науқастың тек физикалық емес, сонымен қатар психо-эмоционалдық және әлеуметтік жағдайы ескеріледі. Бұл принциптің мақсаты – науқастың қалдық өмір сапасын арттыру, ауырсыну мен қолайсыздықты азайту. - Индивидуалды тәсіл
Әр науқас – жеке тұлға. Оның жасы, ауруының сипаты, психологиялық жағдайы және сенімдері күтім жоспарын құруда ескерілуі керек. - Үздіксіздік және жүйелілік
Күтім күнделікті, жүйелі түрде жүргізілуі қажет. Бұл асқынулардың (мысалы, ойық жаралар, пневмония) алдын алуға көмектеседі. - Науқастың қадір-қасиетін сақтау
Күтім барысында науқасқа құрметпен қарау, оның жеке кеңістігіне қол сұқпау және барлық манипуляцияларды алдын ала түсіндіру – этикалық нормалардың негізі.
Негізгі күтім бағыттары
- Терінің күтімі және ойылудың алдын алу
Ойық жара (пролежень) – қозғалыссыз жатқан науқастарда жиі кездесетін асқыну. Оны болдырмау үшін:
Науқасты 2–3 сағат сайын басқа қалыпқа ауыстыру
Арнайы противо-пролежневый матрацтар қолдану
Теріні құрғақ және таза ұстау
Қан айналымын жақсарту үшін жеңіл массаж жасау
Қарсы көрсетілімі болмаса – теріні антисептикпен өңдеу
- Тамақтану және сұйықтық режимі
Науқастың тағамы:
Жеңіл сіңетін, дәруменге бай, ақуызды көп қамтитын болуы керек
Тамақты жұту қиын болса, сұйық пюре түрінде ұсынылады
Ішу режимі – күніне кемінде 1,5–2 литр сұйықтық (егер қарсы көрсетілім болмаса)
Тамақтандыруда науқастың қалпы маңызды – тұншығып қалмауы үшін жартылай отыру жағдайы қамтамасыз етілуі керек.
- Гигиеналық күтім
Күнделікті жуындыру, ауыз қуысы мен жыныс аймағының тазалығын сақтау – инфекциялардың алдын алады. Бұл бағытта:
Арнайы ылғалды сүлгілер немесе дезинфекциялық ерітінділер пайдаланылады
Тырнақ, шаш, тері күтімі жүйелі жүргізіледі
Жатын төсек пен киімді уақтылы ауыстыру міндетті
- Зәр және үлкен дәретті бақылау
Қозғала алмайтын науқастарда зәр мен нәжісті шығару қиындық тудырады. Қажет болса:
Қуыра, судно немесе катетер пайдаланылады
Терінің тітіркенуінің алдын алу үшін арнайы кремдер, тальк қолдану қажет
Асқазан-ішек жолдарының қызметін қадағалау, іш қатудың алдын алу маңызды
- Психоэмоционалдық қолдау
Науқастар көбінесе оқшаулану, жалғыздық, үмітсіздік сезімін бастан кешіреді. Бұл жағдайда мейірбике:
Жылы қарым-қатынас орнатып
Тыңдай білу қабілетін танытып
Психолог немесе әлеуметтік қызметкермен бірге жұмыс істеуі керек
Этикалық аспектілері
Төсек тартып жатқан науқаспен жұмыс істеу – тек техникалық емес, үлкен моральдық жауапкершілік жүктейді. Мейірбике:
Әрбір әрекет алдында науқастан келісім алуға
Өз көзқарасын таңбауға
Құпиялылықты сақтауға
Науқастың діни және мәдени ерекшеліктерін ескеруге міндетті
Бұл қағидалар – науқастың адами құқығы мен қадір-қасигін сақтаудың кепілі.
Жайлылықты қамтамасыз ету
Комфорт – бұл физикалық қана емес, психологиялық және рухани жайлылықты білдіреді. Ол үшін:
Жарық, тыныш, таза орта жасау
Жеке заттарына қолжетімділік (кітап, радио, фотосурет)
Туыстарымен кездесу мүмкіндігін қамтамасыз ету
Температура мен ылғалдылық режимін бақылау
Қорытынды
Төсек тартып жатқан науқастарға күтім – медицинаның ең нәзік, ең маңызды саласы. Бұл жұмыс – үлкен жүрек, кәсіби білік, сабыр мен адамгершілік талап ететін мамандық. Мейірбике – тек көмек көрсетуші емес, ол — үміт, қолдау, жайлылық пен сенімнің символы.
Науқастың өмір сапасын арттыру – әрбір медициналық қызметкердің борышы. Бұл жолда мейірбикелердің еңбегі баға жетпес.
