Қалшабек Гүлмира Тұрсынбайқызы, ШЖҚ Алакөл аудандық ауруханасы МКК.
Ахмет Байтұрсынұлы атындағы орта мектебі медбикесі
Тыныс алу органдарының аурулары ересектер мен балалар арасында кең тараған. Тыныс алу органдарының аурулары полиэтиологиялықпен, клиникалық ағымының ауырлығымен, жиі асқынулармен сипатталады.
Тыныс алу жүйесі ауруларының таралуына әсер етеді: қолайсыз қоршаған орта, өнеркәсіптік кәсіпорындардың шығарындылары және автокөліктің газдары, үй-жайлар ауасының ластануы, төмен иммунитет және т.б. Бұл мәселенің өзектілігі мен әр түрлі сала мамандарының күш-жігерін біріктіру қажеттілігін анықтай отырып, тыныс алу органдарының аурулары көптеген ел тұрғындарының аурушаңдығы мен өлім-жітімі құрылымында жетекші орында тұрғанына ықпал етеді.
Мысалы, бронхит шырышты қабықшалардың, бронхтардың ауадағы қандай да бір бөлшектермен үнемі зақымдануы болған жағдайларда өте тез дамиды. Шырышты қабықтар мен бронхтар үнемі түтінмен, шаңмен, басқа бөлшектермен зақымдалғанда, науқастың тыныс алу жолдарынан қақырықты шығару үшін жиі жөтелу қажеттілігі туындайды.
Адамға қолайсыз климат бронхиттің тағы бір себебі болып табылады, атап айтқанда: тұрақты ылғалдылық, ауа райының жиі өзгеруі, тұмандар.
Бронхитпен сондай-ақ нашар тамақтану, тоңу, нашар өмір сүру жағдайылары кезінде, дене салмағы төмен адамдар, темекі шегетіндер жиі ауырады. Темекі шегетіндер, осы зиянды әдетке шалдықпаған адамдарға қарағанда жынысына қарамастан, созылмалы бронхитпен 3-4 есе жиі зардап шегеді. Зиянды өндірістегі жұмыс темекі шегуден кем болмайтын зиян әкеледі. Жүн, химиялық, нан пісіру зауыттарының жұмысшылары да бронхитқа бейім.
Бронхиттің түрлері
Балаларда бронхиттің үш түрі бар: жіті қарапайым, жіті обструктивті және жіті бронхиолит (нәрестелер мен кеуде балаларында пайда болады, ұсақ бронхтарды зақымдайды).
Ересектерде аурудың екі түрі бар: өткір және созылмалы.
Бронхиттің аллергиялық түрі бар. Оның белгілері: дене қызуы жоғарылауының болмауы; құрғақ сырылдар, тыныс алу кезінде пайда болатын ентігу. Арандатушы фактор жойылғаннан кейін асқыну белгілері тез кетеді.
Егер науқаста бронхиттің уытты немесе химиялық түрі болса, онда аурудың дамуы тыныс жолдарына тітіркендіргіш заттың түсуі салдарынан болады. Бұл қышқыл бу, шаң, газ болуы мүмкін.
Уытты-химиялық бронхиттің белгілері: тәбеттің болмауы; бас ауруы; қатты жөтел; тұншығуға әкелетін айқын ентігу; кеуде ауданындағы шаншу сипатының ауруы; кеуде аймағында шаншулар; тыныс алу жетіспеушілігінің және гипоксемияның белгілері; шырышты қабықтың көгеруі; қатты тыныс алу және құрғақ сырылдар.
Егер адамда жіті бронхит болса, онда ол келесі белгілермен ерекшеленеді: кейін ылғалдыға айналатын айқын құрғақ жөтел; дене температурасы 39 градусқа жетуі мүмкін; тершеңдік; қалтырау, жұмысқа қабілеттілік төмендейді; орташа немесе айқын симптоматика. Егер ауру ауыр болса, онда науқаста айқын ентігу пайда болады. Жіті ауру екі аптадан кейін өтеді. Егер науқас емді елемесе немесе емді жолдың жартысында қалдырса, онда ауру созылмалы сатыға өтуі мүмкін.
Алдын алу шаралары
Барлық ағзаны нығайту, оның қорғаныс қасиеттерін күшейту.
Дене белсенділігі, шынықтыру процедуралары, дұрыс тамақтану және зиянды әдеттерден бас тарту — мұның бәрі кез келген ауруларға қарсы тұруға көмектеседі. Бұл жалпы ұсынымдар бронх, өкпе және басқа да тыныс алу органдарының ауруларын болдырмау бойынша нұсқаулықтар болып табылады.
Таза ауада серуендеу, үй-жайларды дер кезінде желдету, шыныққан иммундық жүйе — бұл бронхит пен өкпенің қабынуын болдырмаудың бір жолы.
Ата-аналар балаларды шынықтыруға, суық тиюді дер кезінде емдеуге және баланы медициналық тексеруге апаруға, дәрігерлер берген ұсынымдарды орындауға; ойындар кезінде көшеде өзін-өзі ұстау ережелерін үйретуге тиіс. Ересектерге жылыту маусымында көмірде аз күл мен күкірт бар жоғары сапалы отынды қолданған жөн. Күлді шығарғанда оны ылғалдап, маска киген жөн. Ауылдық елді мекендер үшін — көмірді сақтау үшін аулаға орын бөлу, жылыту маусымының аяқталуына қарай алып тастау. Су тасқыны кезінде қож бен күлді бөгегіш материал ретінде қолданбау керек.
Қолайсыз метеожағдайлар кезінде, желсіз және ылғалды ауа райы кезінде, өкпенің созылмалы обструктивті ауруымен, жүрек-қантамыр ауруларымен, демікпемен ауыратындарға бетперде кию, газдануы мен шаңдануы көп орындардан аулақ болу керек: жол жиектері мен қиылыстарында, жол жиегінен кемінде 2 метр қашықтықта, силикат және асбест зауыттары, қазандықтар сияқты кәсіпорындардың санитарлық-қорғау аймақтарынан.
Үй-жайлар ауасының үлкен ластануы байқалатын жұмыс орындарында (сусымалы материалдарды қолдану мен дайындаумен байланысты өндіріс, химия және тамақ өнеркәсібі және т.б.) — жеке қорғаныс құралдарын пайдалану.
Денсаулық жағдайына тұрақты бақылауды жүргізу, өнеркәсіп кәсіпорындарының денсаулық сақтау пункттеріне бару және сауығумен айналысу (витаминдік кешендерді қабылдау, ағзаның қарсыласуын арттыруға ықпал ететін физикалық және ақыл-ой жүктемесін ескере отырып, ұтымды және дұрыс тамақтану).
Автомобиль салонын таза ұстау, жазғы кезеңде химикаттар қоспасы болып табылатын және әсері жоғары температураның әсерінен күшейетін ауа жаңартқышты қолданудан бас тарту.
Тікелей тыныс алу органдарын бұзатын және олардың кез келген ауруын қиындататын темекі шегуден бас тарту немесе күніне 1-2 темекі дейін шектеу.
Алкогольден бас тарту немесе оны қабылдауды шектеу.
