Спортшылардың жарақаты: алдын алу және оңалту жолдары

Авторы:
Есенбаева Анар Абдихамитовна, фельдшер, «Жетісу облысының Олимпиадалық резервтер дайындау орталығы» КММ
Акишева Гульназ Даярхановна, медбике, «Талдықорған қаласы А. Кивилев атындағы ОВОРМБЖМ» КММ
Касымбаева Жанар Шапиолдақызы, медбике, Жетісу облысының ДШСБ ММ-нің «Дене мүмкіндіктері шектеулі тұлғаларға арналған спорттық даярлау орталығы» КММ

Кіріспе

Спорт жоғары физикалық белсенділік пен тәуекелге толы. Спортшылар арасында жарақат алу қаупі өте жоғары. Жарақаттар спортшының мансабына, денсаулығына және өмір сапасына кері әсер етеді. Бұл мақалада спортшылар жарақатының негізгі түрлері, олардың алдын алу және оңалту жолдары қарастырылады.

Жарақат түрлері

Спортшылардың жарақаттары екі негізгі түрге бөлінеді:

1. Жедел жарақаттар:
   Бірден болатын жарақаттар, мысалы, сүйек сынуы, бұлшық еттердің созылуы, буын шығуы.
2. Созылмалы жарақаттар:
   Уақыт өте келе қайталанған жаттығулар немесе дұрыс емес техника әсерінен дамитын жарақаттар, мысалы, «теннис шынтағы», «жүгіріс тізесі».

Кең таралған жарақаттар:

Бұлшық еттердің созылуы мен жыртылуы.

Буындардың шығуы.

Сүйектердің сынуы.

Байламдардың зақымдалуы (мысалы, тізе мен білек байламдары).

Жарақат алу себептері

1. Дайындықтың жеткіліксіздігі:
   Спортшының физикалық дайындығының төмендігі немесе жаттығуға дейінгі қыздыру жаттығуларының болмауы.
2. Артық жүктеме:
   Шамадан тыс жаттығулар бұлшық еттер мен буындарға қосымша стресс түсіреді.
3. Қате техника:
   Жаттығулар мен жарыстар кезінде дұрыс емес қозғалыс техникасы жарақат қаупін арттырады.
4. Спорттық жабдықтың сапасыздығы:
   Қауіпсіздік стандарттарына сәйкес келмейтін жабдықтар.
5. Қоршаған орта факторлары:
   Ылғал немесе тайғақ жабындылар, дұрыс емес ауа температурасы.

Жарақаттың алдын алу

1. Жылыту жаттығулары:
   Жаттығу немесе жарыс алдында бұлшық еттерді қыздырып, денені дайындау қажет.
2. Тиімді техника:
   Дұрыс қозғалыс техникасын үйрену және сақтау жарақат қаупін азайтады.
3. Арнайы қорғаныс жабдықтары:
   Спорт түріне сәйкес келетін шлемдер, тізе және білек қорғағыштар пайдалану.
4. Физикалық дайындық:
   Бұлшық еттерді күшейтуге бағытталған жаттығулардың тұрақты бағдарламасы.
5. Жүктеме реттеу:
   Артық жүктемеден аулақ болу және денеге демалыс беру маңызды.

Алғашқы көмек

Спортшы жарақат алған жағдайда, дұрыс және уақтылы алғашқы көмек көрсету маңызды:

1. RICE әдісі:

Rest (тыныштық): Жарақаттанған аймақты қозғалтпау.

Ice (мұз): 15-20 минут бойы жарақаттанған жерге мұз қою.

Compression (қысып байлау): Ісінуді азайту үшін эластикалық таңғыш қолдану.

Elevation (көтеру): Қан ағымын азайту үшін жарақаттанған аймақты жоғары көтеру.

2. Дәрігерге жүгіну:
   Жарақат ауыр болса, дәрігердің қарауын қамтамасыз ету қажет.

Оңалту және қалпына келтіру

1. Физиотерапия:
   Бұлшық еттердің қалпына келуін және қозғалыс функциясын жақсарту үшін физиотерапия процедуралары қолданылады.
2. Дұрыс тамақтану:
   Протеиндер мен дәрумендерге бай тағамдар жарақаттан кейін қалпына келу процесін тездетеді.
3. Психологиялық қолдау:
   Жарақат спортшының эмоционалдық жағдайына әсер етуі мүмкін. Сондықтан психолог немесе жаттықтырушының қолдауы маңызды.
4. Жеке жаттығу бағдарламасы:
   Қалпына келтіру кезеңінде жарақаттанған аймаққа түсетін жүктемені азайту үшін арнайы жаттығулар.

Қорытынды

Спорттық жарақаттар толықтай алдын алуға келмесе де, олардың қаупін айтарлықтай азайтуға болады. Бұл үшін спортшының физикалық дайындығын жақсарту, дұрыс техника сақтау және қорғаныс шараларын қолдану маңызды. Ал жарақат алған жағдайда, дұрыс күтім мен оңалту спортшының денсаулығын сақтап, мансабын жалғастыруға мүмкіндік береді.

Дені сау спортшылар — таза спорт пен жарқын жеңістердің кепілі! Біз спортшылардың жарақатсыз жаттығып, табысты жетістіктерге жетуі үшін бар күшімізді саламыз.