Авторы:
Авторы: Ибраева Сания Ниетовна, ЖШС «Зире» Неврология бөлімі, медбике
Қажықан Мөлдір Қайратқызы, Областная специальная школа-интернат №2, Талдыкорған, медбике
Жексенбинов Самат Берикболович, ГКП на ПХВ «Центр Фтизиопульмонологии области Жетісу», медбрат
Кіріспе
Естен тану – миға жеткілікті мөлшерде қан бармаған кезде болатын қысқа мерзімді сананың жоғалуы. Бұл жағдай қан айналымының уақытша бұзылуы немесе жүйке жүйесінің реакциясы салдарынан орын алады. Әдетте, адам бірнеше секундтан бірнеше минутқа дейін есінен танып қалуы мүмкін.
Естен тану – әртүрлі себептерден туындауы мүмкін, сондықтан алғашқы көмек көрсету әдістерін білу өмірлік маңызы бар. Бұл мақалада естен танудың себептері, белгілері және алғашқы көмек көрсету әдістері қарастырылады.
- Естен танудың негізгі себептері
Естен тану әртүрлі себептерден пайда болуы мүмкін, олардың ішінде:
Қан қысымының төмендеуі – миға жеткілікті мөлшерде қан бармайды.
Оттегінің жетіспеуі – тұншығу, тыныс алу жолдарының бітелуі, гипоксия.
Қан айналымының бұзылуы – жүрек аурулары, қан тамырларының тарылуы.
Қандағы қант деңгейінің төмендеуі – ашығу, қант диабеті.
Қатты күйзеліс немесе эмоциялық шок – қорқыныш, уайым, жүйке жүйесінің шамадан тыс қозуы.
Ыстық немесе күн соққысы – қатты ыстықта ұзақ болу.
Ауырсыну немесе қан жоғалту – қатты ауырсыну немесе жарақат салдарынан қан қысымының төмендеуі.
Созылмалы аурулар – эпилепсия, неврологиялық бұзылыстар, жүрек аурулары.
- Естен танудың белгілері
Естен танудан бұрын адамның жағдайы нашарлағанын көрсететін бірнеше белгілер болады:
Бас айналу, көздің қарауытуы
Әлсіздік, дененің босап кетуі
Тершеңдік, дененің суып кетуі
Құлақтың шуылдауы
Жүрек айну
Бет-әлпеттің бозаруы
Тыныс алудың баяулауы немесе үзік-үзік болуы
Егер адам осы белгілердің бірін сезінсе, дереу қауіпсіз жерге отырып немесе жату керек.
- Алғашқы көмек көрсету әдістері
3.1. Естен танған адамды дұрыс орналастыру
Адамды тегіс жерге жатқызыңыз.
Басын бір жағына бұрып, дем алуын қадағалаңыз.
Аяқтарын жоғары көтеріңіз (қалыпты қан айналымын қалпына келтіру үшін).
Киімінің түймелерін ағытыңыз, белбеуін босатыңыз.
Егер бөлмеде болса, терезені ашып, таза ауа кіргізіңіз.
3.2. Тыныс алуын тексеру
Адамның тыныс алып жатқанын тексеріңіз. Егер тынысы мен жүрек соғысы байқалмаса, дереу жасанды тыныс және жүрекке жанама массаж жасау қажет.
Егер адам дем алып жатса, оны қалпына келу қалпында ұстаңыз.
3.3. Сергіту әдістері
Адам есін жиғанға дейін оны суық сумен бүрку, бетіне желпу немесе сірке суына малынған мақта жақындату арқылы сергітуге болады.
Егер адам есін жиып жатса, оны бірден тұрғызбаңыз, 5-10 минут жай жатуына мүмкіндік беріңіз.
3.4. Не істеуге болмайды?
Естен танған адамға бетіне шапалақпен ұруға болмайды.
Қатты шайқауға немесе суық суға малуға болмайды.
Мойын астына жастық қоюға болмайды – бұл тыныс жолдарын бітеп тастау қаупін тудырады.
Егер адам құсып жатса, оны қырынан жатқызу керек, әйтпесе ол тұншығуы мүмкін. - Дәрігерге қашан жүгіну қажет?
Көп жағдайда естен тану қысқа мерзімді және қауіпсіз өтеді. Бірақ келесі жағдайларда дереу жедел жәрдем шақыру қажет:
Адам 2-5 минуттан артық есін жимаса
Тыныс алуы қиындаса немесе мүлдем тоқтаса
Қайта-қайта естен танса
Кеуде тұсында ауырсыну болса (жүрек талмасының белгісі болуы мүмкін)
Қатты құлау немесе жарақат алу орын алса
Адамда қант диабеті, жүрек аурулары немесе гипертония болса
- Естен танудың алдын алу жолдары
Көп жағдайда естен тануды алдын алуға болады. Ол үшін:
Дұрыс тамақтану, қандағы қант деңгейін бақылау
Дене сусыздануын болдырмау, жеткілікті су ішу
Ұзақ уақыт тұрып қалмау, әсіресе тар бөлмеде
Көтеріліп тұрғаннан кейін бірден отырмау немесе жатпау
Ұзақ ашығудан аулақ болу
Дене белсенділігін сақтау, жүрек-қан тамыр жүйесін нығайту
Көңіл-күйді бақылау, күйзелісті басқару әдістерін қолдану
Қорытынды
Естен тану – қысқа мерзімді, бірақ қауіпті жағдай болуы мүмкін. Мұндай кезде жылдам әрі дұрыс алғашқы көмек көрсету өте маңызды. Ең бастысы – адамды қауіпсіз ортаға орналастыру, тыныс алуын тексеру және қажет болған жағдайда сергіту шараларын қолдану. Егер жағдай күрделі болса немесе адам есін жинамаса, дереу медициналық көмекке жүгіну қажет.
Өмірде кез келген жағдай орын алуы мүмкін, сондықтан әрбір адам алғашқы көмек көрсетудің негізгі әдістерін білуі тиіс. Бұл білім өзіңізге және айналаңыздағы адамдарға өмірін сақтап қалуға көмектесуі мүмкін.
