Авторлар: Касен Аскар (Кербулақ аудандық орталық ауруханасы, Жансақтау бөлім меңгерушісі, анестезиолог-реаниматолог),
Қасымов Дастан Түгелбекұлы (анестезиолог-реаниматолог, ГКП на ПХВ «Облыстық көпсалалы клиника»)
Амиргалиева Алма Тулегеновна. Анестезиолог — реаниматолог Кербулакскиий ЦРБ
Кіріспе
Гипоксикалық-ишемиялық ми зақымдануы жүректің тоқтауынан кейінгі ең ауыр асқынулардың бірі болып табылады. Мидың оттегімен қамтамасыз етілуінің бұзылуы нейрондық өлімге және неврологиялық функциялардың жоғалуына алып келуі мүмкін. Гипотермияны қолдану мидың метаболизмін баяулатып, ишемияның әсерін азайтуға көмектеседі. Бұл әдіс қазіргі реаниматологияда кеңінен қолданылып келеді және тиімділігін дәлелдеді.
Гипотермияның механизмдері
Терапевтік гипотермия дене температурасын 32-36°C аралығында ұстап тұруды қамтиды. Оның нейропротективті әсері келесі механизмдерге негізделген:
Метаболизмді баяулату: Температураны төмендету нейрондардың оттегіге деген қажеттілігін азайтады, бұл ишемиялық зақымдануды баяулатады.
Қабыну реакцияларын басу: Гипотермия қабыну медиаторларының бөлінуін төмендетіп, қабыну процесін бәсеңдетеді.
Глутаматтың бөлінуін шектеу: Бұл нейротоксикалық әсерді төмендетуге көмектеседі, мидың зақымдануын азайтады.
Қан ми барьерін тұрақтандыру: Гипотермия қан ми барьерінің өткізгіштігін төмендетіп, ісіктің даму қаупін азайтады.
Энергетикалық алмасуды тұрақтандыру: Нейрондардың энергия қорларын сақтау арқылы ишемияның тереңдігін азайтады.
Гипотермияны қолдану көрсеткіштері
Терапевтік гипотермия келесі жағдайларда ұсынылады:
Жүрек тоқтауынан кейін:
VF/VT (вентрикулярлық фибрилляция/тахикардия) нәтижесінде жүректің кенеттен тоқтауы;
Асистолия немесе пульссіз электрлік белсенділік жағдайларында.
Гипоксиялық зақымдану:
Су астында қалу немесе тұншығу салдарынан пайда болған гипоксия;
Анафилаксия немесе ауыр бронхоспазм жағдайлары.
Жоғары неврологиялық тәуекел:
Неврологиялық функцияларды қалпына келтіру үшін науқастарды тұрақтандыру қажет болғанда.
Гипотермияны енгізу әдістері
Инвазивті әдістер:
Интравенозды салқындату: Суық физиологиялық ерітінділерді көктамырға енгізу арқылы дене температурасын төмендету.
Эндоваскулярлық катетерлер: Тамыр ішіндегі катетерлер арқылы температураны нақты бақылауға және реттеуге мүмкіндік береді.
Бейинвазивті әдістер:
Сыртқы салқындату: Гипотермиялық көрпелер мен арнайы салқындатқыш жүйелерді пайдалану;
Мұз пакеттері: Науқастың мойнына, қолтық астына және шап аймағына орналастырылады.
Гипотермияны қолдау кезеңдері
Индукция кезеңі:
Температураны 32-36°C деңгейіне дейін жылдам төмендету (1-2 сағат ішінде);
Бұл кезеңде гемодинамикалық тұрақтылықты бақылау маңызды.
Тұрақтандыру кезеңі:
Температураны 24-48 сағат бойы қажетті деңгейде ұстау;
Орталық веноздық қысым, қан қысымы және оттегі сатурациясын мониторингтеу.
Қыздыру кезеңі:
Дене температурасын баяу қалыпты деңгейге дейін көтеру (сағатына 0.25-0.5°C);
Жылдам қыздырудың неврологиялық асқынуларға әкелу қаупін болдырмау.
Қарсы көрсетілімдер
Гипотермияны қолдануға келесі жағдайларда сақ болу қажет:
Ауыр коагулопатия: Қан кету қаупін арттыруы мүмкін;
Сепсис: Иммундық жүйенің әлсіреуіне байланысты инфекцияның асқыну қаупі;
Гемодинамикалық тұрақсыздық: Жүрек-қантамыр жүйесіне қосымша жүктеме;
Жарақаттың ашық түрлері: Сыртқы жарақаттардың асқыну қаупі.
Әсері және нәтижелері
Гипотермия:
Нейрондардың зақымдану деңгейін төмендетеді;
Операциядан кейінгі неврологиялық асқынулардың жиілігін азайтады;
Өмір сүру көрсеткіштерін жақсартады;
Пациенттердің оңалту кезеңін жеңілдетеді.
Клиникалық тәжірибе
Клиникалық зерттеулер гипотермияны қолданудың тиімділігін көрсетті. Жүрек тоқтауынан кейін гипотермия қолданылған науқастардың өмір сүру деңгейі мен неврологиялық жағдайы айтарлықтай жақсарды. Бұл әдіс реанимация нәтижелерін жақсартудың негізгі құралдарының бірі болып табылады.
Қорытынды
Гипотермия гипоксиялық-ишемиялық зақымдануларды емдеуде заманауи және тиімді әдіс ретінде өз орнын тапты. Дұрыс қолдану үшін медициналық персоналдың кәсібилігі мен науқастың жағдайын мұқият бақылау қажет. Бұл әдіс пациенттердің өмір сапасын жақсартып, ауыр асқынулардың алдын алуға мүмкіндік береді.
