Автор: Кейкуатова Асель Шагмарановна, Мейірбике,
ШЖҚ«Қарасай клиникалық көп бейінді орталық аудандық ауруханасы»
КМК Жарақат бөлімшесі
Сіңір,буын,сүйек жарақаттары кезіндегі алғашқы жәрдем Сіңірдің созылуы-адам абайсызда ойлы-шұқырлы жерден аяғын ыңғайсыз басудан болады. Аяқ басы бұралып,сіңірі созылып кетеді. Сіңірдің созылған жері шыдатпай ауырып, ісінеді. Алғашқы жәрдем-ісінген жерге суық шүберек басып, қатты таңып тастау. Кейінірек дәрігерге көріну қажет. Буынның шығуы-адам жығылғанда,өте ауыр зат көтергенде,ебедейсіз қимылдағанда сүйек басының таюы. Мұндайда буын қапшығы созылып немесе жарылып кетуі мүмкін. Бұл жарақат кезінде аяқ қатты ауырып,ісініп,қозғалмай қалады. Ауырған жерге суық шүберек басады. Содан соң хирург дәрігерге қаралу керек. Сүйек сынуы-егер адам қатты құласа немесе басқа оқыс жағдайға ұшыраса. Оны 2 түрге бөлуге болады:шытынап сыну және морт сыну. Морт сынуды басқаша ашық сынудейді. Бұл жарақат түрі қантамырларына,бұлшықеттерге, теріге зиян келтіреді. Жарақатқа микробтар да түсуі мүмкін. Сынған жер қатты ауырып,шыдатпайды, сондықтан қозғалмайтындай етіп шендеуіш салып таңады. Шендеуішке кез-келген қатты тақтай,таяқ т.б жарайды. Ең алдымен,жарақатты тазалап, жұмсақ мата салады. Оның үстіне шендеуішті сынған мүшемен толық біріктіріп,таңады.Дәрігер көмегі ауадай қажет,өйткені морт сыну өте қауіпті. Ендеше,осындай жағдаяттарда жол табуға болады. Қан кету
Қан кету зақымдалған қан тамырларынан қанның төгілуі. Бұл жарақат және күйіктің жиі және қауіпті салдарының бірі. Зақымдалған тамырдың түріне байланысты: артериялық, капиллярлық және веноздық қан кету болып бөлінеді.
Алғашқы көмек қан кетуді тоқтатуға бағытталған, оны қан кететін аймаққа жоғары позиция беру, қысым таңғышын қолдану, аяқ буынының максималды бүгілуі және осы аймақтан өтетін тамырларды қысу, саусақтарды басу, турникетті қолдану арқылы жүзеге асыруға болады. Тамырды басу жараның үстінде, белгілі бір анатомиялық нүктелерде жүзеге асырылады, онда бұлшықет массасы аз болады, тамыр үстірт өтеді және оны сүйекке басуға болады. Бір немесе екі қолдың бірнеше саусағымен басқан жөн.
Қан тоқтататын бұрауды салу тәртібі:
- Турникет жараның үстіндегі үлкен артериялары зақымдалған кезде қолданылады, сондықтан ол артерияны толығымен қысады.
- Турникет аяқ-қолын көтеріп, астына жұмсақ шүберек (таңғыш, киім және т.б.) қойып, қан кетуді толық тоқтатқанға дейін бірнеше бұрылыс жасаңыз. Орамдар бір-біріне жақын орналасуы керек, сондықтан олардың арасында киім қатпарлары болмайды. Ұштарын бұрау сенімді түрде тіркейді (байлайды немесе облигациялық көмегімен тізбегінің және ілгек). Дұрыс қатайтылған турникет қан кетуді тоқтатуға және перифериялық импульстің жоғалуына әкелуі қажет.
- Турникетке оны қолдану уақыты көрсетілген жазба міндетті түрде бекітіледі.
- Турникет 1,5-2 сағаттан аспайды, ал жылдың суық мезгілінде турникеттің болу ұзақтығы 1 сағатқа дейін қысқарады.
- Жгуттың аяқ-қолдарда ұзақ уақыт болуы аса қажет болған жағдайда оны 5-10 минутқа (аяқ-қолдың қанмен қамтамасыз етілуі қалпына келгенше) әлсіретеді, бұл уақытта зақымдалған ыдысты саусақпен басу жүргізіледі. Мұндай манипуляцияны бірнеше рет қайталауға болады, бірақ әр уақытта манипуляциялар арасындағы уақытты бұрынғыға қарағанда 1,5-2 есе қысқартады. Турникет көрінуі үшін жатуы керек. Жгуты салынған зардап шегуші қан кетуді түпкілікті тоқтату үшін дереу емдеу мекемесіне жөнелтіледі.
