Автор: Усенова Ботагоз Рысбековна, Ушарал, Жансактау бөлімі Аға медбике
Алакольская ЦРБ
Жақын туысқандарға, таныс адамдар мен достарға әрі кейде тіпті жақында бола қалған адамдарға алғашқы көмек ету жөніндегі бастапқы мағлұматтардың жоқтығы жәбірленген адамның жағдайын нашарлатуы мүмкін.
Алғашқы медциналық жәрдемнің негізгі мақсаты- жәбірленген адамның өмірін құтқарып алу. Ең бастысы-жәбірленген адамның өмірін дәрігерлердің жеткенінше сақтау үшін дұрыс әрекет жасауды үйрену. Келесі ұсыныстар өзіңізге де басқаларға да алғашқы жәрдемді дұрыс көрсетуге көмектеседі.
Сәтсіз оқиғаны тудырған ахуалдан жәбірленген адамды алшақтаңыз; жәбірленушінің өмірге қәуіпті ықпал тудыратын ахуалдарын (шок, тұншығу, қансырау) жойыңыз; жарақаттардың дәрежелерін мен тасымалдаудың мүмкіндігін анықтап, медициналық жәрдемді көрсетуге ыңғайлы орынға апарыңыз; алғашқы медцналық жәрдемді көрсетіңіз.
Көздің қарашығының жарықтан пайда болған реакциясын анықтау ережелері
Бас пармағыңызбен үстінгі қабағын көтеріп, көздің қарашығына қараңыз. Егер көз қарашығы жарыққа түскеннен кейін кең болып қала берсе, оның жарыққа еш реакциясы жок екендігі туралы қорытуға болады. Тәуліктің қараңғы уақытында көз қарашықтарының жарыққа түскен реакциясының электрлік шам жарығымен қарап анықтауға болады.
Ұйқы күретамырының ырғағын анықтау ережесі
Жәбірленушінің мойынында төрт саусақты орналастырыңыз. Ізеу бұлшықет пен көмей шеміршегінің арасындағы орналасқан саусақтарыңызды абайлап, жүрек ырғағын сезіп, түпкірлей ітеріп басыңыз.
Сыртқы қансырау
Сыртқы (капиллярлық немесе күре тамырының) аяқ немесе қолдың қансырауында стерилді таңғышты қатты салып, оны бинтпен қатты қысып, танып тастаңыз (қысып байланған таңғыш) не болмаса мақта-дәкелі анжыны алып жарақаттың үстіне жабысқақ пластырь арқылы жақсылап тартыңыз. Таңғыш мақта мен дәкенің бірнеше қабатынан түзілу қажет. Таңғыш аяқ қолды тым қатты қыспасын деп байқаңыз (таңғыштың астындағы терінің көгеруіне дейін). Қысып байланған таңғыш кішкентай күре тамырларынан шығатын қансырауларды тоқтатуы мүмкін.
Артериялық қансырау
Артериялық қансырауда күре тамырыңыздың саусағыңызбен жымқыруды, қан тоқтататын таңғышты салып немесе аяқ-қолдың күшейтілген бүгілуді жасаңыз. Күре тамрдың қысуы қансырауды 10-15 мнутқа тоқтатуға көмектеседі, одан кейін қол шаршаған соң қысылуы басылады. Күре тамырды басқанынан кейін қанды тоқтататын таңғышты бірден пайдаланыңыз. Таңғышты ашық денеге салуға бомайды. Тері тегіс (бүкпесіз) болу керек, аяқ немесе қолдың аумағын сүлгімен (дәкемен) байлап тастаңыз. Таңғыштың (таңғыштың айналымдарының) беталыстарын астынан үстіне қарай жіберіп салыңыз, айналымдарды бір бірлерімен ауыстырмау қажет. Алғашқы екі айналымдар қатты қысылып салынады, келесі айналымдар қысымсыз салынады. Егер қансырау тоқтамай қала берсе, таңғышты шешіп жіберіп, бірінші салған жерінен сал шегініп, қайтадан салып тастаңыз. Қол не аяққа келетін қысым қансырауды тоқтату үшін жеткілікті болу қажет, бірақ аяқ – қолдың толық қансыздырмауын қоздырмау қажет. Таңғышты салғаннан кейін оған құтқарушының аты-жөні, лауазымы мен таңғышты салынған уақыты әрі күнін ескертіп, қысқаша хаттаманы жазыңыз да оны жақсылап таңғышқа жапсырыңыз. Таңғыш 1,5-2 сағаттан артық уақытқа салынбау қажет, ал суық мезгілінде – 0,5-1 сағатқа ғана. Таңғышты мерзімді 30-60 минуттардан кейін бірнеше ғана мнуттарға әлсіртіп, жіберу қажет (сол уақытқа таңғштың үстіндегі қан тамырды пармағнызбен қысу қажет), таңғыштан атызды (жеңіл) уқалау керек.Таңғышты салып отырудың жалпы уақыты екі сағаттан артпау қажет.
Өнеркәсіптік таңғыштың болмаған кезде, оны тосыннан салынғанмен аустыруға болады- резеңкеден жасалған трубкамен, галстук, белдік, белбеу, орамалмен, бинтпен немесе тағы да басқа кез келген заттарымен; сымды пайдаланбаңыз.
Өкпенің жасанды «ауызан ауызға» ауаны алмастыру техникасын пайдалану: жәбірленушінің төменгі жағында орналасқан саусақтар оның ауызын мен ерінді ашатын мүмкіндігін қалдырып, оң қолыңызбен иекті ұстап алыңыз; сол қолыңызбен мұрнын қысып жауып тастаңыз; жәбірленушінің басын шалқайтып тастап, оны тыныс алудың өткізіп болғанынша ұстап тұрыңыз; жәбірленушінің ауызына тығыз жабысып, оның ішіне аузыңызбен максималды ауаны жіберіңіз. Ауа жіберудің жиілігі мнутына 18-20 рет. Екінші «дем алудың» тиімсіздігінен жүректің тікелей емес уқалауына өту қажет.
Жүректің тікелей емес уқалауы
Жасанды дем алуды жасарту алдынында үстінгі дем алатын жолдарының өтілуін басын артына қарай шалқайтып тастап, қамтамасыз ету қажет. Иықтардың астына білікшені (киімдерден жасалған шинелді) салыңыз; басқа бөтен заттардан(тістердің сынықтары, тіс протезі), ұйысқан қаннан, өнезден матамен оралған саусақпен тазалаңыз; бас пармақты жәбірленушінің иекке немесе іш қарынға қарай қаратылып семсер тәрізді өсіктен жоғары алақаныңызды қойыңыз; ауырлық ортасын кеудеге орналастырып, тік қолдарыңызбен жүрекке тікелей емес уқалауды жасаңыз; 3-4 см дейін төс қуысын минутына 80-100 реттен сирек емес басыңыз да майыстырыңыз; келесі әр басылымды тек төс қаусының бұрыңғы қалпына келуінен кейін ғана бастау керек. Төс қауысына жасалатын басылымдар мен дем алулардың ұтымды ара қатынасы реанимация қатысушыларының көлеміне қарамастан 30х2 есебімен болу керек.
