Авторлар:Абилова Куляш Саулетовна – балалар бөлімінің аға мейірбикесі
Меркибаева Индира Анарбековна – жұқпалы аурулар бөлімінің мейірбикесі
Медетова Күлжан Бейсембиевна – реанимация бөлімінің аға мейірбикесі
ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» МКК
Аннотация
Темір жетіспеушілігі анемиясы (ТЖА) – бұл балалар арасындағы ең жиі кездесетін анемия түрі. Ол көбінесе дұрыс тамақтанбаудың, жедел өсу кезеңдерінде темірге деген жоғары қажеттіліктің және жұқпалы немесе асқорыту ауруларының фонында пайда болады. Темірдің тапшылығы қан құрамындағы гемоглобиннің төмендеуіне әкеліп, жасушалар мен тіндердің оттегімен қамтамасыз етілуін бұзады. Бұл мақалада ТЖА-ның пайда болу себептері, клиникалық белгілері, бала ағзасына әсері мен мейірбикенің емдеу мен алдын алу шараларындағы кәсіби рөлі кеңінен қарастырылады.
Кіріспе
Темір – адам ағзасындағы маңызды микроэлементтердің бірі. Ол гемоглобин құрамына еніп, эритроциттер арқылы оттегіні тіндерге тасымалдауға қатысады. Темірдің жетіспеушілігі — қан түзу процесінің бұзылуына, ағзаның оттегімен жеткілікті қамтамасыз етілмеуіне және тіндердің гипоксиясына әкеледі.
Балалар үшін бұл мәселе өте өзекті, себебі алғашқы үш жас — қарқынды өсу мен дамудың кезеңі. Темір жетіспеушілігі осы кезеңде баланың интеллектуалды, физикалық және иммундық жүйесінің толық дамуына кері әсерін тигізуі мүмкін.
Темір жетіспеушілігінің негізгі себептері
Тамақтану факторлары:
Темірге кедей тағамдармен тамақтану
Ана сүтінен немесе сүт қоспаларынан толыққанды қосымша тағамға кеш көшу
Вегетариандық бағыттағы тамақтану (өнімдерде гемдік темірдің аз болуы)
С витаминінің жеткіліксіздігі (темірдің сіңуін төмендетеді)
Физиологиялық себептер:
Қарқынды өсу (әсіресе 6 ай – 3 жас және жасөспірімдік кезең)
Шала туылу немесе төмен салмақпен дүниеге келу
Қан кетулер (жасырын немесе ашық), ішек паразиттері
Созылмалы аурулар (гастрит, целиакия, дисбактериоз)
Клиникалық көрінісі (симптоматикасы)
Балаларда темір жетіспеушілігі анемиясы көп жағдайда жасырын басталады, сондықтан мейірбикенің күнделікті байқауы өте маңызды.
Ерте белгілері:
Тез шаршау, әлсіздік
Терінің бозаруы
Тамаққа тәбеттің төмендеуі
Ұйқышылдық, мазасыздық
Тілдің қызаруы, жарақаттануы (глоссит)
Ұзаққа созылған жағдайда:
Тырнақтардың жұқаруы, қабыршақтануы
Шаштың түсуі
Тыныс алудың жиілеуі (жүру кезінде ентігу)
Иммунитеттің әлсіреуі, жиі суық тию
Психомоторлық дамудың тежелуі
Баланың дамуына әсері
Физикалық дамуға әсері:
– ТЖА бар балаларда бой мен салмақтың қосылуы баяулайды, бұлшықет массасы нашар дамиды.
– Аяқ-қолдарының суықтығы мен әлсіздігі жиі байқалады.
Интеллектуалдық дамуға әсері:
– Ойлау жылдамдығы, есте сақтау қабілеті, зейін төмендейді.
– Мектеп жасындағы балаларда оқу үлгерімі төмендеуі мүмкін.
Психоэмоционалдық әсері:
– Жиі жылау, ашуланшақтық, тітіркену, агрессия немесе тұйықталу байқалады.
Иммундық жүйеге әсері:
– ТЖА фонында балалар жиі ЖРВИ, бронхит, пневмония және басқа да инфекциялық аурулармен ауырады.
Мейірбикенің кәсіби рөлі
Ерте анықтау:
Баланың жалпы әлпетіне назар аудару (бозару, әлсіздік, мазасыздық)
Даму көрсеткіштерінің (салмақ, бой) баяулауын бақылау
Қан анализдеріндегі гемоглобин мен ферритин көрсеткіштеріне мән беру
Алдын алу:
Ата-аналарға темірге бай тағамдарды түсіндіру:
(бауыр, сиыр еті, жұмыртқа, қарақұмық, алма, қызылша, көк шөптер)
Балалар мәзіріне С дәрумені бар өнімдерді (мысалы, цитрус, болгар бұрышы) қосу
Темір препараттарын профилактикалық және емдік қабылдау тәртібін түсіндіру
Емдеу кезіндегі рөлі:
Дәрігер тағайындаған темір препараттарын уақытылы және дұрыс мөлшерде беру
Қабылдау ережесін сақтау: темір препараттары ашқарынға, С витаминімен бірге
Жанама әсерлерді (іштің қатуы, жүрек айнуы) бақылау және қажет болса дәрігерге хабарлау
Емдеу курсы аяқталғаннан кейін бақылау анализдерін уақытында өткізуге бағыттау
Қорытынды
Темір жетіспеушілігі анемиясы — баланың болашағына әсер ететін маңызды әрі жиі кездесетін патология. Оны дер кезінде анықтап, дұрыс емдеу мен күтім ұйымдастыру – медициналық ұйымның, әсіресе мейірбике жұмысының негізгі міндеттерінің бірі.
Мейірбике – бұл жағдайда тек техникалық қызметкер емес, бала мен ата-ананың сенімді ақпарат көзі, тәрбиешісі әрі бақылаушысы. Жүйелі түрде атқарылған мейірбикелік жұмыс баланың денсаулығын қалпына келтіріп қана қоймай, оның толыққанды дамуын қамтамасыз етеді.
