Авторы:
- Ибраева Сания Ниетовна, ЖШС «Зире» Неврология бөлімі, медбике
- Қажықан Мөлдір Қайратқызы, Областная специальная школа-интернат №2, Талдыкорған, медбике
- Жексенбинов Самат Берикболович, ГКП на ПХВ «Центр Фтизиопульмонологии», медбрат
Кіріспе
Балалардың денсаулығы – әрбір ата-ана үшін басты басымдық. Әсіресе, неврологиялық аурулар бала дамуына үлкен әсер етеді, өйткені жүйке жүйесі адамның ойлау, қозғалыс, сөйлеу және эмоциялық дамуын реттейді. Ерте жастан неврологиялық мәселелерді анықтау және оларды дұрыс басқару – баланың толыққанды өмір сүруіне ықпал ететін маңызды фактор.
Бұл мақалада балалардағы ең жиі кездесетін неврологиялық аурулар, олардың белгілері, диагностикасы және ата-аналарға арналған кеңестер қарастырылады.
1. Балалардағы жиі кездесетін неврологиялық аурулар
Балалар арасында неврологиялық бұзылыстардың көптеген түрлері кездеседі. Олардың ішінде ең жиі таралғандары:
1.1. Туа біткен жүйке жүйесінің бұзылыстары
- Балалар церебральды сал ауруы (БЦСА) – бұл жүктілік кезіндегі асқынулар немесе босану кезіндегі оттегінің жетіспеуі салдарынан дамитын қозғалыс бұзылысы.
- Микро- және гидроцефалия – мидың қалыптан тыс дамуы, бастың өлшемінің өзгеруімен және неврологиялық асқынулармен көрінеді.
1.2. Эпилепсия
- Бұл – мидың электрлік белсенділігінің бұзылуынан туындайтын ауру. Балада кенеттен ұстамалар, бұлшық еттердің тартылуы, уақытша сананың жоғалуы байқалады.
1.3. Гиперактивтілік және назар тапшылығы синдромы (ГНТ)
- Баланың аса қозғалғыш болуы, шоғырлану қиындығы, мінез-құлқындағы импульсивтілік осы синдромға тән белгілер.
1.4. Тик және сөйлеу бұзылыстары
- Кейбір балаларда жиі байқалатын жүйке тиктері немесе тұтықпа (екпінді сөйлеу бұзылыстары) пайда болуы мүмкін.
1.5. Бас аурулары және мигрень
- Кейбір балалар жиі бас ауруына шағымданады. Бұл күйзеліс, тамақтану режимінің бұзылуы немесе неврологиялық себептерден туындауы мүмкін.
2. Неврологиялық аурулардың белгілерін қалай тануға болады?
Егер балада төмендегі белгілер байқалса, бұл неврологиялық аурулардың белгісі болуы мүмкін:
- Бас айналу, жүрек айну немесе жиі бас аурулары
- Бұлшық ет әлсіздігі, қозғалыстың шектелуі
- Ұстамалар немесе дененің бір бөлігінің тартылуы
- Ұйқының бұзылуы, түнгі қорқыныштар
- Шоғырланудың төмендеуі, есте сақтау қиындықтары
- Мінез-құлықтың күрт өзгеруі (агрессия, жабырқаңқылық, алаңдаушылық)
- Сөйлеу және қозғалыс дамуындағы кідірістер
Осындай белгілер байқалса, баланы невролог маманға көрсеткен жөн.
3. Ата-аналарға арналған кеңестер
3.1. Уақытылы диагностика жасау
- Егер балаңыздың дамуында ерекшеліктер байқалса, дәрігерге уақытылы жүгіну өте маңызды.
- Электроэнцефалография (ЭЭГ), магниттік-резонанстық томография (МРТ), нейропсихологиялық тестілер диагностика үшін қажет болуы мүмкін.
3.2. Баланың күн тәртібін реттеу
- Баланың ұйқы режимін қадағалау (тәулігіне 9-10 сағат).
- Артық экран уақытынан (телефон, планшет, теледидар) аулақ болу.
- Денсаулыққа пайдалы тамақтану – ми қызметін жақсартады.
3.3. Психологиялық қолдау
- Балаңыздың эмоционалдық жағдайына назар аударыңыз.
- Сабырлы және түсіністікпен қараңыз.
- Оны жаңа жетістіктерге ынталандырыңыз және мақтаңыз.
3.4. Физикалық белсенділік
- Жаттығу мен қимыл-қозғалыс мидың дұрыс дамуына көмектеседі.
- Жүзу, гимнастика, йога – жүйке жүйесін нығайтады.
3.5. Массаж және физиотерапия
- Кейбір неврологиялық бұзылыстарды жеңілдету үшін емдік массаж, физиотерапиялық емдер өте пайдалы.
- Қол-аяқ қозғалысын жақсартатын арнайы жаттығулар жасауға болады.
3.6. Логопед және дефектологпен жұмыс
- Егер балада сөйлеу қиындықтары болса, оны логопед маманға көрсеткен жөн.
- Әр түрлі жаттығулар мен ойындар арқылы сөйлеу дағдыларын дамытуға болады.
4. Неврологиялық аурулардың алдын алу
Көптеген неврологиялық аурулардың алдын алуға болады. Ол үшін:
- Жүктілік кезінде ана денсаулығына ерекше мән беру
- Бала туылғаннан бастап профилактикалық тексерулерден өту
- Баланың стресстік жағдайлардан аулақ болуын қамтамасыз ету
- Дұрыс тамақтану мен физикалық белсенділікті сақтау
5. Ата-аналарға психологиялық кеңес
Баласы неврологиялық диагноз алған ата-аналар кейде өздерін кінәлі сезінуі мүмкін. Бірақ ең бастысы – жағдайды дұрыс қабылдап, баланың дамуына көмектесу.
- Сабырлы болыңыз және кез келген мәселенің шешімі бар екенін ұмытпаңыз.
- Дәрігерлер мен мамандармен тығыз байланыста болыңыз.
- Баланың кішкентай жетістіктерінің өзін бағалаңыз.
- Онымен көбірек уақыт өткізіп, эмоционалды қолдау көрсетіңіз.
Қорытынды
Балалардағы неврологиялық аурулар ата-аналардың ерекше назарын талап етеді. Ерте диагностика, дұрыс күтім және сүйіспеншілікке негізделген қарым-қатынас – баланың денсаулығын жақсартып, оның өмір сапасын арттыруға көмектеседі.
Әрбір ата-ана баласының ерекше екенін түсініп, оның болашағы үшін барлық мүмкіндіктерді жасауы керек. Ең бастысы – сүйіспеншілік, шыдамдылық және кәсіби мамандармен тығыз байланыс!
