Авторлар: Айнабекова Зауре Айтмухаметовна – медбике, ФАП Ақтекше,
Амангожина Лазат Мураткалиевна – медбике, Ж.Егімбаев атындағы орта мектеп,
Айнабекова Ляззат Сейдигалиевна – наркологиялық кабинет мейірбикесі, ШЖҚ «Ескелді орталық аудандық ауруханасы» МКК
Кіріспе
Салауатты өмір салты (СӨС) – адам денсаулығының негізгі кепілі. Дұрыс тамақтану, физикалық белсенділік, зиянды әдеттерден бас тарту және психикалық денсаулықты сақтау – ұзақ және сапалы өмір сүрудің басты факторлары.
ДДҰ мәліметтері бойынша, адам денсаулығының 50%-ы өмір салтына байланысты, ал дұрыс әдеттерді ұстану аурулардың 80%-ының алдын алуға мүмкіндік береді. Сондықтан салауатты өмір салтын қалыптастыру әрбір адамның басты мақсаты болуы керек.
Бұл мақалада денсаулықты нығайтуға көмектесетін негізгі принциптер мен кеңестер қарастырылады.
- Дұрыс тамақтану – денсаулық негізі
Ағзаның қалыпты жұмыс істеуі үшін дұрыс және теңгерімді тамақтану маңызды рөл атқарады.
1.1. Тамақтану қағидалары:
Әр түрлі және пайдалы тағамдарды тұтыну (ақуыздар, көмірсулар, майлар, дәрумендер мен минералдар).
Күнделікті тамақтану режимін сақтау (күніне 4-5 рет аз мөлшерде тамақтану).
Таза суды жеткілікті мөлшерде ішу (күніне 1,5-2 литр).
Тәтті, майлы және тұзды тағамдарды шектеу.
1.2. Пайдалы өнімдер:
✅ Көкөністер мен жемістер – дәрумендер мен антиоксиданттардың көзі.
✅ Балық және майсыз ет – ақуыздың негізгі көзі.
✅ Сүт өнімдері – кальций мен пробиотиктерге бай.
✅ Дәнді дақылдар – ас қорыту жүйесін жақсартады.
- Физикалық белсенділік – дене саулығының кепілі
Спортпен айналысу және белсенді өмір салтын ұстану жүрек-қан тамырлары ауруларының қаупін 40%-ға төмендетеді.
2.1. Қозғалыс белсенділігінің пайдасы:
Бұлшықеттерді күшейтеді және дене массасын тұрақтандырады.
Қан айналымын жақсартып, жүрек ауруларының алдын алады.
Қандағы қант пен холестерин деңгейін реттейді.
Энергияны арттырып, көңіл-күйді жақсартады.
2.2. Қандай жаттығулар пайдалы?
✅ Жаяу жүру – күніне 30-40 минут серуендеу.
✅ Жүгіру және велосипед тебу – жүрек пен өкпені нығайтады.
✅ Йога және созылу жаттығулары – буындар мен бұлшықеттерді икемді етеді.
✅ Жүзу – барлық бұлшықет топтарын нығайтады.
- Зиянды әдеттерден бас тарту
Темекі шегу, алкоголь және есірткі пайдалану денсаулыққа үлкен зиян тигізеді.
3.1. Темекі шегудің зияны:
Өкпе мен жүрек-қан тамыр жүйесіне кері әсер етеді.
Иммунитетті әлсіретеді.
Қатерлі ісік ауруларының қаупін арттырады.
3.2. Алкогольдің зияны:
Бауыр мен ми жасушаларын зақымдайды.
Гормоналды өзгерістер тудырады.
Жүйке жүйесін әлсіретеді.
3.3. Зиянды әдеттерден қалай арылуға болады?
Денсаулыққа тигізетін зиянын түсіну.
Спортпен және пайдалы істермен айналысу.
Мамандардан (психолог, нарколог) көмек алу.
Отбасы мен достардың қолдауына сүйену.
- Психикалық денсаулық және стрессті басқару
4.1. Эмоционалды денсаулықтың маңызы
Күшті психикалық денсаулық адамның жалпы жағдайына әсер етеді. Ұзаққа созылған стресс иммундық жүйені әлсіретіп, түрлі ауруларға себепші болуы мүмкін.
4.2. Стрессті төмендету әдістері:
Күнделікті медитация және тыныс алу жаттығуларын жасау.
Табиғат аясында демалу және серуендеу.
Достармен және отбасымен әлеуметтік қарым-қатынасты нығайту.
Хобби және сүйікті іспен айналысу.
- Ұйқы – ағзаның қалпына келу кепілі
Ұйқы адам ағзасының барлық жүйелері үшін өте маңызды. Ұйқының жеткіліксіздігі иммунитеттің әлсіреуіне, көңіл-күйдің төмендеуіне және созылмалы аурулардың дамуына әкеледі.
5.1. Дұрыс ұйқының ережелері:
Күніне кемінде 7-8 сағат ұйықтау.
Ұйқы кестесін сақтау (кешкі 22:00-23:00-де ұйықтау).
Ұйықтар алдында телефон, теледидар қарамау.
Бөлмені қараңғы және тыныш етіп дайындау.
- Дәрігерлік тексеруден уақтылы өту
Көптеген ауруларды ерте кезеңде анықтау арқылы олардың асқынуын алдын алуға болады.
6.1. Жыл сайынғы медициналық тексерулер:
Жалпы қан және зәр анализдері.
Қан қысымын, холестерин мен қант деңгейін бақылау.
Флюорография (өкпе ауруларының алдын алу үшін).
Гинеколог немесе урологқа қаралу.
Медицина мамандары жыл сайын тексерістен өтуді ұсынады, себебі көптеген аурулар бастапқы кезеңде ешқандай белгісіз өтеді.
Қорытынды
Салауатты өмір салты – адамның ұзақ әрі бақытты өмір сүруінің басты кепілі. Дұрыс тамақтану, белсенді қозғалыс, зиянды әдеттерден бас тарту және психикалық денсаулықты сақтау – денсаулықты нығайтудың негізгі қағидалары.
Әрбір адам өз денсаулығы үшін жауапты. Өз денсаулығыңызды күтіп, салауатты өмір салтын ұстаныңыз!
