Авторы: Орманова Алмагүл Рысқұлбекқызы – емхана бөлімінің аға мейірбикесі, ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» КМК
Абуталипова Эльмира Ясыновна – жалпы тәжірибелі мейірбике, Сүмбе дәрігерлік амбулаториясы, ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» КМК
Конаева Гулбану Узаковна, Сумбе дәрігерлік амбулаториясы жалпы тәжірибелі мейірбике, ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» КМК
Кіріспе
Алғашқы медициналық көмек — бұл өмірге қауіп төнген жағдайда науқасқа немесе жарақат алған адамға дереу көрсетілетін, кәсіби немесе кәсіби емес түрде орындалатын бастапқы әрекеттер жиынтығы.
Мұндай көмек емханаларда, көшеде, үйде немесе кез келген оқыс жағдайда қажет болуы мүмкін. Медициналық мекемеде алғашқы көмек көрсету негізінен мейірбикенің міндеті болып табылады және оның кәсіби даярлығы бұл жерде шешуші рөл атқарады.
Алғашқы көмек дер кезінде көрсетілген жағдайда, ауыр асқынулардың және өлімнің алдын алуға болады. Сондықтан мейірбике тек техникалық дағдылармен шектелмей, клиникалық ойлау қабілеті, тез шешім қабылдау дағдысы мен адамгершілік қасиеттерін қатар меңгеруі тиіс.
Алғашқы медициналық көмектің негізгі мақсаты
Науқастың өмірін сақтау
Асқынудың алдын алу
Медициналық жәрдем келгенге дейін жағдайды тұрақтандыру
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Мейірбикенің алғашқы көмек көрсету кезіндегі рөлі
- Жағдайды шұғыл бағалау және қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Мейірбике көмек көрсету алдында:
Өзінің және науқастың қауіпсіздігіне көз жеткізуі керек (мысалы, электр тогы, жол-көлік оқиғасы, өрт жағдайы);
Оқиға орнын жылдам бағалап, жағдайдың сипатын анықтауы тиіс (санадан айырылу, қан кету, тыныстың тоқтауы, жарақаттар және т.б.);
Егер жағдай ауыр болса, дереу жедел жәрдем шақыру қажет.
- Алғашқы бағалау (первичная оценка)
Ауа жолының өтімділігі (A – Airway)
Тыныс алу (B – Breathing)
Қан айналымы (C – Circulation)
Сананың деңгейі (D – Disability)
Қоршаған ортаның әсері (E – Exposure)
Бұл алгоритм – халықаралық стандарттарға сай алғашқы көмек көрсету тізбегі.
- Клиникалық жағдайға сай көмек көрсету
Кейбір жиі кездесетін шұғыл жағдайлар және мейірбикенің әрекеті:
Жүрек тоқтауы:
Жүрек-өкпе реанимациясын (ЖӨР) жүргізу: кеуде компрессиясы мен жасанды тыныс алдыру (30:2)
Автоматтандырылған сыртқы дефибрилляторды (егер бар болса) қолдануға дайындық
Қан кету:
Артериялық қан кетуді жгутпен тоқтату
Тікелей қысым жасау
Қан кеткен аймаққа стерильді таңғыш қою
Сүйек сынуы:
Қимылсыздандыру (иммобилизация)
Жарақат аймағына шина қою
Суық компресс
Күйік:
Зақымданған аймақты 15–20 минут салқын сумен жуу
Ашық жараны стерильді таңғышпен жабу
Инфекцияның алдын алу
Улану:
Удың түрін анықтауға тырысу
Ауыз қуысын жуу (қажет жағдайда)
Жедел улану кезінде улану орталығына немесе токсикологқа хабарласу
Мейірбикенің кәсіби жауапкершілігі
- Білім және дағды
Мейірбике алғашқы көмек көрсету әдістерін жақсы меңгеріп, үнемі білімін жетілдіріп отыруы қажет. Қан тоқтату, тыныс жолдарын ашу, ЖӨР жасау, шұғыл жағдайларда хаттамаға сай әрекет ету — бұл күнделікті тәжірибеде маңызды дағдылар. - Этика және шешім қабылдау
Науқас үрейде болуы мүмкін, ал оның туыстары — күйзелісте. Мұндай жағдайда мейірбике сабырлы, сенімді әрі этикалық нормаларды сақтай отырып әрекет етуі қажет. - Құжаттама жүргізу
Әрбір шұғыл жағдай мен алғашқы көмектің кезеңдері тиісті түрде жазылып, медициналық картада көрсетілуі тиіс. Бұл әрі заңды, әрі клиникалық жағынан маңызды.
Алғашқы көмектің маңыздылығы мен нәтижесі
ЖӨР уақытында басталса, өмір сүру мүмкіндігі 2–3 есе артады
Артериялық қан кетуді 1–2 минутта тоқтатпаса, өлім қаупі артады
Дұрыс иммобилизация — асқынған сынық пен мүгедектіктің алдын алады
Демек, мейірбикенің әрекеті тек көмек көрсету емес, ол — өмір мен өлім арасындағы шекарада тұрған кәсіби жауапкершілік.
Қорытынды
Мейірбике — алғашқы медициналық көмектің алдыңғы қатарында қызмет атқаратын, сенім мен кәсібилікті ұштастырған маман. Алғашқы көмек көрсету — оның кәсіби міндеті ғана емес, бұл адам өміріне деген құрметтің айқын көрінісі.
Мейірбикенің шұғыл жағдайлардағы сауатты, шапшаң, ережеге сай әрекеті медициналық көмектің сапасын арттырып қана қоймай, адам өмірін сақтауға тікелей ықпал етеді.
