Отандық дәрі бәсекеге қабілетті: Фармөндірістің жетекші мамандары осылай деп тұжырымдайды

Бүгінде отандық дәрілердің сапасына күмәнмен қарайтындар көп. Өткен аптада гемабластоз - ақ қан ауруына шалдыққан науқастар «Қазақстан нарығында түпнұсқа дәрінің ешқандай сараптамадан өтпеген көшірмелері пайда болып, денсаулығымызға қауіп төндіріп тұр». Алайда, еліміздегі дәрі-дәрмек өндірісінің жетекші мамандары «отандық өнім - сапасыз» деген қате тұжырым екендігін алға тартады. Егер шетелдік дәрінің көшірмесі - генериктер түпнұсқадан әлдеқайда арзан болса, бұл - препарат нашарлығының белгісі емес.Жаңа дәрі ойлап табуға үлкен еңбек пен қомақты қаржы кететіндіктен, түпнұсқа дәрінің көшірмесін шығару тәжірибесі әлемде кеңінен қолданылады. Мәселен, ұзақ жылдары мен қаржысын сарп етіп, жаңа дәрінің формуласын жасап, оны нарыққа шығарған фирмаға 5 жыл уақыт беріледі. Ол осы уақыт аралығында қай елдің нарығына қанша көлемде дәрі шығарам десе, өз еркі. Ал мерзімді уақыт өткеннен кейін, өзге зауыттар осы дәрінің формуласын пайдалана отырып, көшірмесін өндіре бастайды. Бұл үрдістен қазақстандық зауыттар да сырт қалмақ емес.

Инновациялық даму бағдарламасына іліккен фармкомпаниялар генериктерді шығаруды жалғастыратын болады. Мемлекеттік тіркеуден өткен дәрінің сапасыз болуы мүмкін емес дейді мамандар. Өйткені тіркеудің алдында ол жан-жақты сараптамадан өткізіледі. Ал түрлі зертханалық зерттеулерді көрмеген дәрі отандық өндіріске жіберілмейді.

- Әрине, дәрі-дәрмек ұлттық қауіпсіздік категориясына кіреді. Олардың тауар ретіндегі ерекшелігі сол, тұтынушы оның сапасы мен өмірге қауіпсіздігін өздігінен бағалай алмайды. Осы себепті оған баға беру кәсіби мамандардың құзіретінде болуы тиіс. Халықаралық тәжірибе бойынша дәрі-дәрмек дәрілік бақылаудың негізгі үш механизмі бойынша бағалануы керек: дәріні тіркеу, өндірістік алаңдарды инспекциялау және прерапаттың әр тобы мен сериясын сертификаттау. Базарға түсер алдында дәрі міндетті түрде мемлекеттік тіркеуден өтуі керек. Егер дәрі тіркеуден өтсе, ол тиімді, сапалы және қауіпсіз деген сөз, - дейді Қазақстан фармокопея орталығының директоры Ардақ Төлегенова.

Бүгінде мемлекет халықты тегін дәрімен қамтамасыз ету үшін дәрілердің 150-180 аталымын сатып алады. Енді бес жылдан соң оның қатары 600-ге жеткізілмек. Бұндай мақсат Үкіметтің фармацевтика өнеркәсібін дамытудың 2010-2014 жылдарға арналған бағдарламасында қойылған. Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасының дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету бөлімінің бастығы Лариса Кузнецованың айтуынша, халықты тегін немесе жеңілдікпен берілетін дәрі-дәрмекпен кеңінен қамтамасыз етудің бірден-бір жолы - сапалы генериктерді сатып алу.

Тек Алматы қаласы бойынша 2009 жылы 5 млрд теңге кеткен. Ал сапасы түпнұсқадан кем түспейтін генериктер арқылы дәрі-дәрмек сатып алуға кететін қаржыны үнемдейміз, - деп пайымдайды Лариса Кузнецова. Әлемнің барлық елдері осы тәжірибені қолданады. Мәселен, АҚШ-та америкалық генериктер қауымдастығының мәліметінше, соңғы он жылда түпнұсқа дәріні генериктермен ауыстырудың арқасында 734 млрд доллар қазына қаржысы үнемделген екен. Сондай-ақ, 2014 жылға қарай отандық дәрі өндірісін дамыту арқылы ел ішіндегі сұраныстың 50 пайызын өз өнімімізбен қамтитын боламыз. Қазір 9

зауыттың құрылысы басталған. - Бағдарламаның басты мақсаты - 2014 жылдың желтоқсанынан халықаралық GMP стандартына көшу. Осы мақсатта қазынадан 30 млрд теңге бөлінді. Бүгінде 9 зауыт жаңадан салынса, 10 зауыт қайта жаңғырту мен GMP стандартына көшу үшін құжаттарын тапсырды. 9 зауыттың кейбірі бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан компаниялардікі.

Зауыттарды қайта жөндеуден өткізгеннен гөрі, жаңадан салған тиімді. Жоғарыда аталған қаржыдан басқа, зауыттың GMP стандартына көшуі үшін кеткен шығыны корпоративті табыс салығы арқылы 150 пайыздық коэффициентпен қайтарылатын болады, - деді «Қазақстан ФармМедөндірісі» қауымдастығының президенті Серік Сұлтанов. Оның айтуынша, тек дәрі-дәрмек емес, медициналық құрал жабдықтарды өндіру ісі де жолға қойылмақ. Аталмыш стандартқа көшу барысында фармкомпаниялар жаңа зауыттарға қаржы салып, шетелден озық технологияларды әкеліп, білікті мамандар дайындау ісіне зор көңіл бөледі. Қазір осы компаниялардың барлығымен мемлекет 7 жылдық келісімшартқа отырған. Бұл келісімшарт зауыт қалай GMP стандартына көшеді, солай өз күшіне енеді. Осы құжат негізінде мемлекет шығарылатын дәрі-дәрмектің 30 пайызын сатып алады. Ал 40 пайызы дәріханалар жүйесі арқылы таралса, қалған 30 пайызы шетелге шығарылады. Серік Сұлтановтың пікірінше, отандық өндірушілердің әлемдік деңгейдегі препараттар өндіруге мүмкіндіктері жетеді. Қазірдің өзінде қазақстандық фармөнімнің 20 пайызы Орта Азия елдеріне экспортталады екен.