Босанғаннан кейінгі қан кету – босанудан кейінгі кезеңдегі ең қауіпті асқынулардың бірі. Ол өмірге қауіп төндіретін жағдайға әкелуі мүмкін, сондықтан ерте диагностикалау және шұғыл шараларды қолдану өте маңызды. Акушерлер бұл процесте маңызды рөл атқарады, олар қан кетуді дер кезінде байқап, шұғыл көмек көрсету арқылы ананың өмірін сақтап қалады. Бұл мақалада босанғаннан кейінгі қан кетудің себептері, диагностикасы және акушерлердің қабылдауы тиіс шұғыл шаралары қарастырылады.
- Босанғаннан кейінгі қан кетудің анықтамасы және түрлері
Босанғаннан кейінгі қан кету (геморрагия) – босанғаннан кейін алғашқы 24 сағат ішінде (ерте кезең) немесе босанудан кейінгі алғашқы алты аптада (кеш кезең) 500 мл-ден астам қан жоғалту. Бұл жағдай тез арада шұғыл шаралар қабылдауды талап етеді.
Ерте кезеңдегі қан кету: Бұл босанғаннан кейінгі алғашқы 24 сағатта байқалады және жатырдың жеткіліксіз жиырылуынан (атония) немесе босану кезінде пайда болған жарақаттардан туындайды.
Кеш кезеңдегі қан кету: Бұл босанғаннан кейінгі 24 сағаттан кейін пайда болады және инфекция немесе жатыр ішінде плацентаның қалдықтарының болуымен байланысты болуы мүмкін.
- Қан кетудің негізгі себептері
Босанғаннан кейінгі қан кетудің бірнеше негізгі себептері бар, оларды акушерлер ерте анықтауы керек:
Жатырдың атониясы: Бұл босанғаннан кейін жатырдың жеткіліксіз жиырылуы, нәтижесінде қан кету пайда болады. Жатыр атониясы босанғаннан кейінгі қан кетудің ең жиі кездесетін себебі болып табылады.
Жыртылу немесе жарақаттар: Босану кезінде жыныс мүшелерінің, жатыр мойнының немесе қынаптың жыртылуы қан кетуге әкелуі мүмкін.
Плацентаның қалдықтары: Егер плацентаның бөлігі жатырда қалса, бұл жатырдың толық жиырылмауына және қан кетуге себеп болады.
Қан ұюының бұзылуы: Қан ұю жүйесінің ақаулары да босанғаннан кейінгі қан кетудің себебі болуы мүмкін.
- Босанғаннан кейінгі қан кетудің белгілері
Акушерлер босанғаннан кейінгі қан кетудің белгілерін ерте анықтау үшін үнемі бақылауда болады. Қан кетудің негізгі белгілері мыналар:
- Қынаптан көп мөлшерде қан кету;
- Жатырдың баяу жиырылуы немесе мүлде жиырылмауы;
- Жүрек соғысының жиілеуі және қан қысымының төмендеуі;
- Бас айналу, әлсіздік, терінің бозаруы;
- Іштің төменгі бөлігінде ауырсыну.
- Акушерлердің шұғыл әрекеттері
Босанғаннан кейінгі қан кетуді болдырмау немесе оның көлемін азайту үшін акушерлер дереу әрекет етуі керек. Мына шаралар шұғыл түрде қабылдануы тиіс:
4.1. Жатырдың жиырылуын ынталандыру
Егер қан кетудің себебі жатырдың атониясы болса, акушерлер жатырдың жиырылуын ынталандыру үшін төмендегідей әрекеттерді орындайды:
Жатырды сыртқы массаж жасау: Акушерлер жатырды сырттан уқалау арқылы оның жиырылуын күшейтуге тырысады. Бұл жатыр тонусын жақсартып, қан кетуді азайтады.
Медикаментоздық терапия: Окситоцин немесе басқа да жатырдың жиырылуын ынталандыратын дәрілер тағайындалады. Бұл дәрілер жатырдың тонусын жақсартып, қан кетуді тоқтатуға көмектеседі.
4.2. Жыныс жолдарын тексеру
Егер қан кету жатыр атониясына байланысты болмаса, акушерлер жыныс мүшелерін тексеріп, жыртылуларды немесе жарақаттарды анықтайды. Жарақаттарды тігу арқылы қан кетуді тоқтатуға болады.
4.3. Плацентаның қалдықтарын тексеру
Қан кетудің себебі плацентаның қалдықтары болса, акушерлер бұл қалдықтарды алып тастау үшін жатырды тазалау (кюретаж) процедурасын жүргізуі мүмкін. Бұл процедура жатырдың толық тазалануын қамтамасыз етеді.
4.4. Қан жоғалтуды толтыру
Егер әйел көп мөлшерде қан жоғалтса, акушерлер оған қан құю немесе сұйықтық енгізу арқылы қан айналымын қалпына келтіруге тырысады. Бұл шаралар әйелдің жағдайын тұрақтандыруға және ауыр асқынулардың алдын алуға көмектеседі.
4.5. Хирургиялық араласу
Егер жоғарыда аталған шаралар тиімсіз болса және қан кету жалғаса берсе, кейде хирургиялық араласу қажет болуы мүмкін. Бұл жағдайда акушер-гинекологтар жатырдың бір бөлігін немесе толығымен алып тастауға (гистерэктомия) шешім қабылдауы мүмкін.
- Қан кетудің алдын алу шаралары
Акушерлер босанғаннан кейінгі қан кетудің алдын алу үшін бірнеше маңызды шараларды қолданады:
Тәуекел факторларын ерте анықтау: Жүктілік кезінде акушерлер әйелдің жағдайын мұқият бақылап, қан кетуге әкелуі мүмкін тәуекел факторларын анықтайды. Мысалы, плацента орналасуының бұзылуы немесе қан ұюының бұзылуы босанғаннан кейінгі кезеңде ерекше назар аударуды талап етеді.
Окситоцин қолдану: Босанғаннан кейінгі алғашқы сағаттарда жатырдың жиырылуын ынталандыру үшін окситоцинді қолдану кеңінен қолданылады. Бұл жатыр атониясының алдын алуға көмектеседі.
Жатырдың жағдайын бақылау: Босанғаннан кейін акушерлер үнемі жатырдың жиырылуын және әйелдің жағдайын бақылап отырады. Егер жатыр дұрыс жиырылмаса немесе қан кету белгілері байқалса, дереу шаралар қабылданады.
- Әйелдің босанғаннан кейінгі қалпына келуі
Қан кетуді тоқтатқаннан кейін акушерлер әйелдің толық қалпына келуіне көмектесу үшін қосымша шаралар қолданады. Бұл кезде оның жалпы жағдайын бақылау және қан айналымын қалпына келтіру маңызды.
Қан анализдерін бақылау: Акушерлер әйелдің қан деңгейін үнемі бақылап, оның жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Эмоционалдық қолдау: Босанғаннан кейінгі қан кету әйелге үлкен стресс әкелуі мүмкін, сондықтан акушерлер онымен сөйлесіп, эмоционалдық қолдау көрсетуге тырысады.
Қорытынды
Босанғаннан кейінгі қан кету – шұғыл әрекетті талап ететін күрделі жағдай. Акушерлер бұл кезеңде ананың өмірін сақтап қалу үшін ерте диагностика және дұрыс шұғыл шаралар қабылдауға жауапты. Жатырдың жиырылуын ынталандыру, жыныс жолдарын тексеру, қан жоғалтуды толтыру және қажет болған жағдайда хирургиялық араласу – қан кетуді тоқтатудың негізгі әдістері. Қан кетудің алдын алу шараларын орындау және тәуекел факторларын ерте анықтау ана денсаулығын сақтау үшін маңызды
Авторы: Есембаев Жанар Мажиновна, старшая акушерка послеродовое отделение
Апетова Ардак Кимурановна, акушерка послеродовое отделение
ГКП на ПХВ Областной перинатальный центр г. Талдыкорган
