Авторы: Адилханова Салтанат Адилгазиновна – медсестра, РГП » «Больница Медицинского центра Управления Делами Президента Республики Казахстан» на ПХВ, 1 — отделения ПМСП и 5 здравпункт. Бүркітбаева Марал Бейбітқызы – медсестра, КГП на ПХВ » Центр Ядерной медицины и онкологии » УЗ ОА «Отделение специализированного медицинского наблюдения». Аманғалиева Аяулым Ерболқызы – медсестра, КГП на ПХВ » Центр Ядерной медицины и онкологии » УЗ ОА «Отделение специализированного медицинского наблюдения»
Радиациялық қауіпсіздік – иондаушы сәулеленудің адам денсаулығына зиянды әсерінен қорғану жағдайы. Радиация көптеген медициналық бейнелеу процедураларында қолданылады.
Медициналық бейнелеу процедуралары дененің белгілі бір бөлігіне иондаушы сәулеленудің бір түрі болып табылатын рентген сәулелерін жібереді. Олар сүйектер, тіндер және мүшелер сияқты ішкі құрылымдарды көрсететін сандық кескін немесе пленка жасайды. Рентген сәулесі адам ағзасына енген кезде көлеңкелі кескін қалыптастырады, бұл дәрігерлерге аурулар мен ішкі зақымдану белгілерін анықтауға мүмкіндік береді.
Медициналық мақсатта қолданылатын сәулеленудің тағы бір түрі – радиоактивті заттар шығаратын гамма-сәулелер.
Медицинада иондаушы сәулелену көздерін (ИСҚ) пайдалану бірнеше санаттағы адамдарды қамтиды:
- медицина қызметкерлері,
- пациенттер,
- жалпы халық.
Иондаушы сәулеленудің әсеріне байланысты медициналық тәжірибенің төрт негізгі санаты бар:
- Диагностикалық радиология
- Визуалды бақылауы бар интервенциялық радиология
- Ядролық медицина
- Сәулелік терапия
Радиациялық қауіпсіздіктің негізгі принциптері
- Нормалау қағидаты – жоспарланған сәулелену жағдайында кәсіптік сәулелену және халықтың барлық ИСҚ-дан алатын дозалары белгіленген шектен аспауы тиіс.
- Негіздеме қағидаты – адам мен қоғам үшін алынған пайда табиғи радиациялық фоннан асатын сәулеленуден туындауы мүмкін зиян қаупінен жоғары болмауы тиіс. Егер қауіп пайдадан басым болса, мұндай ИСҚ-мен жұмыс жасауға тыйым салынады.
- Оңтайландыру қағидаты – кәсіптік сәулелену және халықтың сәулелену дозаларын, сондай-ақ ИСҚ-мен жұмыс істеген кезде сәулеленуге ұшыраған адамдар санын рұқсат етілген ең төменгі деңгейде ұстау.
Медициналық диагностикалық сәулеленудің ерекшеліктері:
- Жоғары доза қуаты – қысқа мерзімде жоғары дозалы сәулелену алу мүмкіндігі.
- Әлсіреген денеге әсер ету – пациенттер көбінесе ауырған немесе әлсіреген күйде болады.
- Мақсатты әсер ету – белгілі бір радиосезімтал органдарға тікелей әсер ету.
- Жоғары қауіп тобы – балалар, әйелдер және бала туу жасындағы адамдар жиі сәулеленуге ұшырайды.
- ИСҚ-ның медициналық мақсатта қолданылуы – негізінен рентгендік диагностикада халықтың радиациялық әсер алуының негізгі себептерінің бірі.
- Сәулелену дозасының шамасы – медициналық сәулелену деңгейі техногендік және апаттық сәулелену деңгейінен әлдеқайда асып, табиғи сәулеленуден кейін екінші орын алады.
Нәтижесінде жоғары сәулелену дозалары медицина қызметкерлеріне де, пациенттерге де теріс әсер етуі мүмкін. Бұл рентгендік процедуралар жүргізу кезінде радиациялық бақылау мен қорғанысты қамтамасыз етудің қажеттілігін көрсетеді.
Халықтың сәулелену дозасының арту үрдісі жалғасуда, ал осы саладағы техникалық прогресс қарқынды дамуда. Сондықтан сәулелену дозалары мен олардың даму тенденцияларын тұрақты бағалау маңызды рөл атқарады.
