Жаңа зерттеуге сәйкес, безгек паразиттері адам ағзасында жылдар, тіпті ондаған жыл бойы ешқандай белгілерсіз өмір сүре алады. Бұл — паразиттердің өздерін иммундық жүйеге көрінбейтін ету үшін арнайы гендерді өшіріп тастауымен байланысты.
Бұл жаңалық адамдардың аурудан жазылған соң да ұзақ уақыт бойы инфекция тасымалдаушы болып қала беретінін түсіндіреді. Паразиттер ағзада «тығылып» жатады, ал оларды шаққан масалар безгекті қайтадан тарата бастайды. Бұл туралы зерттеу авторларының бірі, Нью-Йорктегі Уэйлл Корнелл университетінің микробиология және иммунология профессоры Кирк Дейтич хабарлады. Зерттеу Nature Microbiology журналында жарияланды.
«Африкада безгек жиі таралған аймақтарда біз бұрын сау деп есептеген адамдарда шын мәнінде ағзада өте төмен деңгейде жасырын безгек паразиттері болуы мүмкін», — деді Дейтич Medscape Medical News порталына.
Анықталған жағдайлардың салдары қандай?
Дейтичтің айтуынша, безгекпен күресу үшін қазіргі қолданылып жүрген стратегияларды қайта қарау қажет. «Қазір біз негізінен ауру белгілері бар балаларды емдейміз. Алайда бұл зерттеу көрсеткендей, бізге симптомсыз жүретін ересектерді де емдеу қажет, өйткені олар да жұқтыру көзіне айналуы мүмкін», — дейді ол.
Паразиттердің жасырыну механизмі
Ғалымдар var деп аталатын генге назар аударды. Бұл ген паразит жұқтырған қызыл қан жасушаларының бетінде жабысқақ ақуыз шығарады. Бұл ақуыздар жасушалардың қан тамырларының қабырғасына жабысып, көкбауырдан сүзіліп шығарылудан сақтайды. Бірақ бұл ақуыздар иммундық жүйеге оңай байқалады, сондықтан паразиттер үнемі жаңа ақуыздарға «ауысып» отырады — бұл, ғалымдардың айтуынша, қылмыскердің үнемі бетперде ауыстыруына ұқсайды.
Дейтичтің сөзінше, бұрын ғалымдар безгек генетикасын миллиондаған паразиттерді бірге зерттеп түсінген. Ал жаңа зерттеуде әрбір жеке паразитті талдау арқылы var гендерінің түгелдей өшіріліп, ешқандай беткі ақуыздар өндірілмейтін жағдайлар анықталды. Бұл паразиттерді ағзада байқалмайтын, яғни иммунитеттен «жасырын» күйде болуына мүмкіндік береді.
Иммундық жүйеден «көзге түспей» өту
Уақыт өте келе паразиттер барлық беткі ақуыздардың гендерін «жұмсап бітеді». Бұрын бұл кезде инфекция жойылады деп есептелген. Алайда Дейтичтің айтуынша, соңында паразит «көрінбейтін плащты» киіп алғандай болады — яғни иммундық жүйе мүлдем байқамай қалатын күйге өтеді. Бұл күйде олар ағзада өте төмен деңгейде өмір сүреді және көкбауыр оларды ішінара ғана сүзіп шығарады.
Жасырын инфекцияның жалғыз белгісі — сәл үлкейген көкбауыр болуы мүмкін, себебі ол осы көрінбейтін паразиттермен үнемі күрес жүргізіп отырады.
Алдағы қадамдар мен ұсыныстар
Зерттеушілер бұл нәтижелерге сүйене отырып, безгекпен күрес стратегиясын қайта қарау керек екенін айтады. Әсіресе, дені сау көрінетін адамдарға да ем жүргізіп, паразиттерді көрінетін күйге көшіруге арналған жаңа дәрілерді зерттеу қажет. Бірақ бұл — күрделі және ұзақ үдеріс.
Ғалымдар паразиттердің гендерін қалай «өшіріп» және «қосатынын» әрі олардың disguise (бетперде) ауыстыру үдерісін қалай үйлестіретінін зерттеуді жалғастырмақ. Дейтичтің айтуынша, ағзада триллионға жуық паразит болғанымен, олар белгілі бір «бетпердені» бір уақытта қолдануды білетіндей көрінеді — бұл биологиядағы өте қызықты құбылыс.
Сыртқы сарапшылар пікірі
Зерттеуге қатыспаған Калифорния университетінің Инфекциялық аурулар және векторлық зерттеулер орталығының директоры Карин Ле Рош бұл жұмысты «кешенді, жаңашыл және маңызды» деп бағалады. Оның айтуынша, зерттеу бұрыннан жауап табылмай келген безгектің созылмалы, симптомсыз түрін түсіндіруде маңызды жаңалық әкеледі.
Гамбургтегі Бернхард Нохт тропикалық медицина институтының зерттеушісі Анна Бахман да бұл жаңалықтың маңыздылығын атап өтті. Ол бұл нәтижелер мигранттар мен босқындарды тексеру тәжірибелерін жетілдіру керектігін көрсететінін айтты. «Кейбір паразиттік инфекциялар клиникалық түрде байқалмайды, сондықтан безгек тәрізді ауруларға кешенді скрининг қажет», — дейді ол.
Бұл зерттеу — безгекпен күресте маңызды ғылыми серпіліс болып отыр. Ол тек жұқпалы аурулармен күрестің емес, халық денсаулығын сақтаудың да жаңа әдістерін қалыптастыруға ықпал етпек.
Дереккөз: https://www.medscape.com/viewarticle/study-reveals-how-malaria-parasites-hide-body-years-2025a1000fdv
