Авторы: Булегенова Ақерке Мәуленқызы, хирургия бөлімі мейіргері, Әскери госпиталь, Талдықорған қаласы
Кіріспе
Хирургиялық операциялардан кейінгі тромбоэмболия (ТЭ) — бұл хирургиялық емдеу нәтижесінде науқастың өміріне қауіп төндіретін ауыр асқынулардың бірі. Ол қан айналымының бұзылуы мен қан тамырларындағы тромбтардың (ұйыған қан) пайда болуынан туындайды. Бұл асқыну өкпе артериясында, жүрек тамырларында немесе аяқтың терең веналарында пайда болуы мүмкін. Тромбоэмболияның алдын алу хирургия саласындағы маңызды мәселелердің бірі болып табылады.
Тромбоэмболияның негізгі себептері
Тромбоэмболияның дамуына бірнеше негізгі фактор әсер етеді:
Қозғалыстың шектелуі
Операциядан кейін науқастың ұзақ уақыт қозғалмауы (иммобилизация) — веналық қан ағымының баяулауына және қан ұюына әкеледі.
Гемодинамикалық бұзылыстар
Операция кезінде немесе одан кейінгі кезеңде қан айналымының өзгеруі — әсіресе қан тамырлары жарақаттанғанда немесе қысым төмендегенде, тромбтардың түзілуіне ықпал етеді.
Гиперкоагуляция
Кейбір науқастарда (мысалы, онкологиялық аурулары барлар немесе генетикалық бейімділігі барлар) қанның ұюы жоғары болады.
Қабыну процестері
Операциядан кейінгі жарақаттық қабыну қан тамырларының зақымдануына және тромбтардың пайда болуына себеп болуы мүмкін.
Тромбоэмболияның белгілері
Тромбоэмболия белгілері бітелген тамырдың орналасуына байланысты өзгеріп отырады.
Өкпе артериясының тромбоэмболиясы: тыныс алудың қиындауы, кеуде ауыруы, терінің көгеруі, жүрек соғуының жиілеуі.
Аяқтың терең веналарының тромбозы: аяқтың ісінуі, қызаруы немесе көгеруі, ауырсыну және терінің температурасының жоғарылауы.
Жүрек тромбоэмболиясы: жүрек соғысының бұзылуы, қан қысымының төмендеуі, есінен тану.
Алдын алу шаралары
Хирургиялық операциялардан кейінгі тромбоэмболияның алдын алу — бұл көпқырлы тәсілді талап ететін кешенді процесс. Оған келесі негізгі шаралар кіреді:
Қозғалыс белсенділігін арттыру
Науқасты операциядан кейін ерте қозғалтуды ұйымдастыру (аяқ-қолдың жаттығулары, төсектен тұру).
Төсек тартып жатқан науқастар үшін арнайы пассивті жаттығулар енгізу.
Компрессиялық терапия
Компрессиялық шұлықтарды немесе эластикалық бинттерді қолдану қан айналымын жақсартады және аяқ-қол веналарында тромбтың түзілуін болдырмайды.
Антикоагулянттық терапия
Қанның ұюын төмендететін дәрілер (гепарин, варфарин немесе төмен молекулалық салмақты гепариндер) тағайындалады. Мұндай ем-шаралар дәрігердің бақылауымен жүзеге асырылуы керек.
Физиотерапиялық әдістер
Қан айналымын жақсарту үшін аяқтарға арналған массаж, аяқтардың көтеріңкі күйде жатуын ұйымдастыру.
Рационалды тамақтану және сұйықтық ішу
Қан айналымын жақсартатын және тромбоз қаупін азайтатын тағамдар енгізу (балық, көкөністер, жемістер, омега-3 май қышқылдары).
Күніне жеткілікті мөлшерде сұйықтық ішу.
Медициналық бақылау және білім беру
Науқастарға тромбоэмболияның белгілері мен алдын алу шаралары туралы түсіндіру.
Қан ұюын тексеру үшін науқастардың жағдайын тұрақты түрде бақылау.
Емдеу әдістері
Тромбоэмболия пайда болған жағдайда, келесі емдеу әдістері қолданылады:
Дәрілік терапия
Антикоагулянттар мен тромболитиктерді енгізу арқылы қан ұюын болдырмау және тромбты еріту.
Инвазивті әдістер
Тромбты хирургиялық жолмен алып тастау (тромбэктомия).
Кава-фильтрлерді қолдану арқылы тромбтардың өкпе артериясына енуін болдырмау.
Қосымша шаралар
Оттегі терапиясы және жүрек-қантамыр жүйесін қолдауға бағытталған басқа ем-шаралар.
Қорытынды
Хирургиялық операциялардан кейінгі тромбоэмболия — бұл көп жағдайда алдын алуға болатын ауыр асқыну. Дұрыс ұйымдастырылған алдын алу шаралары мен науқастарды жан-жақты бақылау бұл қауіптің деңгейін айтарлықтай төмендетеді. Медициналық қызметкерлердің, әсіресе хирургия бөлімінің мейіргерлерінің, бұл процестегі рөлі өте маңызды.
Науқастарға білім беру және олардың денсаулығына қамқорлық жасау — медицина саласының басты міндеті. Жоғары кәсіби тәсіл мен сапалы ем-шаралар тромбоэмболиядан болатын өлім-жітімнің алдын алуға мүмкіндік береді.