Авторлар: Кокшебаева Махаббат Кульджабековна, Хирургия бөлімінің операциялық мейірбикесі
Айтбаева Мархаба Жаналыковна, Травматология бөлімінің жарақаттану мейірбикесі
Ниязбекова Ултай Омаровна, Хирургия бөлімінің мейірбикесі
Жетісу облысы ММ ШЖҚ «Панфилов ауданаралық көпсалалы ауруханасы» КМК
Кіріспе
Салмақ жоғалту — қалыпты немесе күтілетін факторларсыз дене массасының азаюы. Бұл жағдай жиі ескерілмей қалуы мүмкін, алайда ол кейде жасырын патологиялардың алғашқы белгісі болып табылады. Егер адам дұрыс тамақтанып, физикалық белсенділік деңгейін өзгертпесе, бірақ салмағы азайып жатса, бұл медициналық тексеруді қажет ететін маңызды белгі саналады.
Түсініксіз салмақ жоғалтудың мүмкін себептері
- Эндокриндік бұзылыстар: Қалқанша безінің гиперфункциясы (гипертиреоз), қант диабеті.
2. Онкологиялық аурулар: Асқазан, өкпе, бауыр, ішек және басқа да ағзалардың ісіктері.
3. Созылмалы инфекциялар: Туберкулез, АИТВ/ЖИТС, паразиттік аурулар.
4. Психикалық бұзылыстар: Депрессия, анорексия, мазасыздық синдромы.
5. Асқорыту жүйесінің аурулары: Крон ауруы, целиакия, мальабсорбция синдромы.
6. Жүрек-қан тамыр жүйесінің аурулары: Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі.
7. Дәрілік заттардың әсері: Химиотерапия, антидепрессанттар, кейбір антибиотиктер.
Қауіп тудыратын белгілер
Төмендегі белгілер түсініксіз салмақ жоғалтумен қатар жүрсе, дереу дәрігерге қаралу қажет:
— Тәбеттің жоғалуы;
— Созылмалы шаршау немесе әлсіздік;
— Дене қызуының ұзақ уақытқа көтерілуі;
— Нәжісте қан, іш өту немесе іш қату;
— Жөтел немесе тыныс алудың қиындауы;
— Ісіну немесе лимфа түйіндерінің ұлғаюы.
Диагностика әдістері
Түсініксіз салмақ жоғалту кезінде төмендегі зерттеулер жүргізілуі мүмкін:
— Жалпы қан және несеп талдауы;
— Қалқанша без гормондарының деңгейін тексеру;
— Қант деңгейін өлшеу (глюкоза, HbA1c);
— Ішкі ағзалардың УДЗ немесе КТ;
— Асқорыту жүйесіне эндоскопиялық зерттеу (гастроскопия, колоноскопия);
— Онкологиялық маркерлер.
Зерттеу жоспары пациенттің қосымша симптомдары мен анамнезіне байланысты жасалады.
Емдеу және алдын алу
Емдеу анықталған негізгі себепке байланысты жүргізіледі:
— Гормондық бұзылыстар — эндокринолог тағайындаған ем;
— Инфекциялық аурулар — сәйкес антибиотиктер немесе вирусқа қарсы дәрілер;
— Асқазан-ішек аурулары — диета және қабынуға қарсы ем;
— Психикалық бұзылыстар — психотерапия және дәрілік қолдау.
Қосымша ретінде жоғары калориялы тамақтану, витаминдер мен минералдарға бай тағамдар ұсынылады.
Қорытынды
Түсініксіз салмақ жоғалту — елеусіз қалдыруға болмайтын маңызды клиникалық белгі. Бұл жағдайдың артында жатқан себептерді анықтап, уақтылы ем жүргізу — науқастың өмір сапасын жақсартуға және асқынулардың алдын алуға мүмкіндік береді.
