Авторлар: Кулдарова Айида Тутиновна, медбике, «Үміт» мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған күндізгі болу орталығы;
Битибаева Гүлим Бекетайевна, медбике, ШЖҚ МКК «Көксу аудандық орталық ауруханасы»;
Бағаева Түйғын Молдалиқызы, перзентхана бөлімінің аға мейірбикесі, ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» КМК
Кіріспе
Сенсорлық бұзылыстар — баланың сыртқы әлеммен байланысына әсер ететін жүйке жүйесінің ерекше күйі. Бұл жағдайда бала көру, есту, иіс сезу, сипап сезу немесе қозғалыс арқылы келген ақпаратты өңдеуде қиындық көреді. Мұндай балалар шуға, жарыққа, жанасуға ерекше реакция беруі мүмкін: кейбіреуі тым сезімтал болса, басқалары мүлдем реакция білдірмейді.
Мейірбике — мұндай балалармен күнделікті жұмыс жасайтын алғашқы көмекші маман. Оның міндеті — баланың физикалық саулығын бақылап қана қоймай, сенсорлық ерекшеліктерін ескере отырып, қауіпсіз және жайлы орта құру.
Сенсорлық бұзылыстың түрлері
Гиперсезімталдық – дыбысқа, жарыққа, киімге, иіске аса қатты реакция береді.
Гипосезімталдық – сыртқы ортаға, ауырсынуға, шуға өте әлсіз немесе кеш жауап береді.
Сенсорлық ізденіс – бала үнемі қозғалуға, қолымен ұстауға, айналуға тырысады.
Сенсорлық шатасу – бірнеше сезім мүшелерінен келген ақпаратты қатар өңдей алмайды.
Мейірбикенің міндеттері
- Бақылау және бағалау
Бала қандай дыбысқа, жарыққа, жанасуға сезімтал екенін анықтау.
Эмоциялық күйін, мазасыздық деңгейін бақылау.
Қай уақытта өзін еркін сезінетінін білу.
- Қауіпсіз орта қалыптастыру
Жарықты реттеу (тым ашық шамдарды болдырмау).
Шулы құралдарды пайдаланудан аулақ болу.
Жұмсақ, ыңғайлы киімдер мен төсек-орын жабдықтарын таңдау.
Баланы қоршаған заттарды жүйелі және болжамды ету (заттардың орнын ауыстырмау).
- Жеке күтім жүргізу
Гигиеналық шараларды (жуындыру, киіндіру, таңғыш салу) жұмсақ, баяу, түсіндіре отырып орындау.
Жарақаттану қаупін ескеріп, сенсорлық бейімделу ерекшеліктеріне сай көмек көрсету.
Құрал-жабдықтар мен медициналық процедураларға алдын ала үйрету, баланың сенімін арттыру.
- Коммуникация
Классикалық тілден бөлек, ым-ишара, сурет карталары, визуалды кестелер қолдану.
Баланың эмоционалдық сигналына (жылау, үндемеу, күлімдеу) мән беру.
Сөйлеу тілін қажетсіз қолданбай, қысқа, нақты нұсқаулар беру.
- Ата-анамен жұмыс
Баланың күнделікті жағдайы туралы кері байланыс беру.
Үй жағдайында қандай құралдарды, ойындарды қолдануға болатынын түсіндіру.
Қауіпсіздік, тамақтану және ұйқы режимін бірлесе ұйымдастыру.
Тиімді тәсілдер
Сенсорлық ойындар (түрлі фактуралы шарлар, құм, су, сенсорлық дорбалар);
Салмақты жамылғылар, қысым құралдары — гиперактивтілікті басуға көмектеседі;
Ырғақпен тыныс алу және баяу жаттығулар – баланы тыныштандырады;
Ароматерапия (мейірбикенің рұқсатымен) — иіс сезу арқылы баланың көңіл-күйін реттеу.
Қорытынды
Сенсорлық бұзылыстары бар балалар — бізден ерекше назар, шыдамдылық және кәсіби тәсілді талап ететін балалар. Мейірбике мұндай баламен қарым-қатынаста жылы сөз, қауіпсіз орта және тұрақты қолдауға сүйенуі керек.
Әрбір сенсорлық ерекшелік — бұл кедергі емес, баланың әлемді өзінше сезіну тәсілі. Ал мейірбике сол әлемге терезе аша білетін жан болуы тиіс.
