Авторлары: Асылбек Айымгүл – хирургия бөлімінің аға медбикесі, Қоспанова Аяулым – медбике-вакцинатор, Шарипбаева Қарлығаш – хирургия бөлімі пост медбикесі, ШЖҚ МКК”Аксу аудандық орталық ауруханасы”
Мейірбикелер шұғыл медициналық көмектің маңызды бөлігі болып табылады. Олар критикалық жағдайларда алғашқы көмек көрсетіп, пациенттің өмірін сақтап қалуда үлкен рөл атқарады. Әсіресе, анафилактикалық шок, инсульт, инфаркт және тыныс алудың тоқтауы сияқты ауыр жағдайларда мейірбикенің жедел әрі дұрыс әрекет етуі өте маңызды. Бұл мақалада осы төтенше жағдайларда мейірбикенің негізгі әрекеттері қарастырылады.
Анафилактикалық шок кезіндегі алғашқы көмек
Анафилактикалық шок – бұл аллергиялық реакцияның ең ауыр түрі, ол тыныс алудың қиындауына, қан қысымының күрт төмендеуіне және жүрек тоқтауына әкелуі мүмкін. Бұл жағдайдың негізгі себептері – дәрілік препараттарға, тағамға, жәндіктердің шағуына және басқа да аллергендерге сезімталдық.
Мейірбикенің әрекет ету алгоритмі:
Пациенттің жағдайын бағалау: Тыныс алу жолдарының бітелуі, терінің қызаруы, ісіну, жүрек соғысының жиілеуі немесе әлсізденуі байқалса, дереу әрекет ету қажет.
Дәрігерді шақыру: Анафилаксия – шұғыл жағдай, сондықтан дереу реанимациялық топты шақыру керек.
Адреналин енгізу: Егер дәрігер тағайындаса, 0,3–0,5 мл адреналин бұлшықетке (санға немесе иыққа) енгізіледі.
Оттегімен қамтамасыз ету: Егер тыныс алуы қиындаса, пациентке оттегі беру қажет.
Антигистаминдік және гормоналды препараттар: Дәрігердің нұсқауы бойынша преднизолон немесе дексаметазон енгізіледі.
Қан қысымын бақылау: Пациенттің жағдайын тұрақтандырғаннан кейін, оның қан қысымы мен жүрек қызметін тұрақты бақылау қажет.
Инсульт және инфаркт кезіндегі мейірбикенің әрекеті
Инсульт – бұл миға қан жеткізудің бұзылуынан туындайтын шұғыл жағдай. Уақтылы көмек көрсетілмесе, ауыр неврологиялық асқынулар пайда болуы мүмкін.
Инсульт белгілері:
Кенеттен әлсіздік немесе аяқ-қолдың жансыздануы
Беттің қисайып кетуі
Сөйлеу мен түсіну қабілетінің нашарлауы
Көздің көру қабілетінің бұзылуы
Басының қатты ауруы
Мейірбикенің алгоритмі:
Пациентті тыныштандыру және жатқызу: Бас жағын 30° көтеріп жатқызу қажет.
Тыныс алуын тексеру: Егер тыныс алу қиын болса, жасанды тыныс беру дайын болу керек.
Дереу дәрігерді шақыру: Инсульт кезінде алғашқы 3–4 сағат ішінде медициналық көмек көрсету өте маңызды.
Қан қысымын бақылау: Гипертензия немесе гипотензия жағдайында дәрігердің нұсқауы бойынша тиісті шаралар қабылданады.
Тамақ пен суды бермеу: Инсульт кезінде жұтыну рефлексі бұзылуы мүмкін, сондықтан пациентке су немесе тағам беруге болмайды.
Инфаркт – бұл жүрек бұлшықетінің қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуынан пайда болатын қауіпті жағдай.
Инфаркт белгілері:
Кеуде тұсында қатты ауырсыну (15 минуттан артық)
Қолға, мойынға, жауырынға таралатын ауырсыну
Тершеңдік, әлсіздік, жүрек айну
Тыныс алудың қиындауы
Мейірбикенің алгоритмі:
Пациентті отырғызу немесе жатқызу: Тыныс алу жеңіл болуы үшін, оны жартылай отырғызу қажет.
Нитроглицерин беру: Дәрігердің нұсқауы бойынша 0,5 мг нитроглицерин тіл астына қойылады.
Оттегі беру: Егер науқаста тыныс алу қиындаса, оттегі терапиясын қолдану керек.
Аспирин беру: Егер қарсы көрсетілімдер болмаса, қанның ұюын азайту үшін науқасқа 150–300 мг аспирин беру ұсынылады.
Жедел жәрдем шақыру: Инфаркт белгілері байқалса, дереу кардиореанимация бригадасын шақыру қажет.
Тыныс алу тоқтаған жағдайда жылдам әрекет ету
Кейбір шұғыл жағдайларда пациенттің тыныс алуы тоқтауы мүмкін. Бұл жүрек тоқтауы, тыныс алу жолдарының бітелуі немесе басқа да ауыр жағдайлардың нәтижесінде орын алуы мүмкін.
Мейірбикенің әрекет ету алгоритмі:
Тыныс алу мен жүрек соғысын тексеру: Егер науқас ес-түссіз болса, оның тыныс алуын және жүрек соғысын тексеру қажет.
Жүрек-өкпе реанимациясын (ЖӨР) бастау: Егер жүрек соғысы анықталмаса, 30 рет кеуде қуысына компрессия жасап, 2 рет жасанды тыныс беру керек.
Дефибрилляторды пайдалану: Егер медициналық мекемеде дефибриллятор болса, оны дереу қолдану қажет.
Жедел жәрдем шақыру: Егер пациент клиникадан тыс жерде болса, жедел медициналық көмек шақырылуы тиіс.
Процедураны жалғастыру: ЖӨР науқас өздігінен тыныс ала бастағанға дейін немесе дәрігерлер келгенге дейін жалғасады.
Қорытынды
Шұғыл медицинада мейірбикенің әрекеттері науқастың өмірін сақтап қалуда шешуші рөл атқарады. Анафилактикалық шок, инсульт, инфаркт және тыныс алу тоқтауы сияқты төтенше жағдайларда мейірбике жылдам және тиімді әрекет етуі тиіс. Осы алгоритмдерді білу және дұрыс қолдану – пациенттерге сапалы медициналық көмек көрсету үшін маңызды дағдылардың бірі.
