Автор:ИМАМБАЕВА МАМЫР СЕЙЖАНОВНА, медбике, ГКП на ПХВ Сарқан аудандық орталық ауруханасы
Кіріспе
Күйік – тұрмыста және өндірісте жиі кездесетін жарақаттардың бірі. Олар ыстық сұйықтықтар, от, химиялық заттар немесе электр тогының әсерінен пайда болуы мүмкін. Күйік кезінде дұрыс және уақытында көрсетілген алғашқы көмек ауыр асқынулардың алдын алып, жазылу процесін тездетеді.
Бұл мақалада күйіктердің жіктелуі, алғашқы көмек көрсету алгоритмі және науқасқа күтім жасау туралы маңызды ұсыныстар қарастырылады.
- Күйіктердің жіктелуі
Тіндердің зақымдану тереңдігіне қарай күйіктердің 4 дәрежесі бар:
I дәрежелі күйік – терінің қызаруы, аздап ісіну, ауыру сезімі (беткей күйік).
II дәрежелі күйік – ішінде сұйықтық бар көпіршіктердің пайда болуы, айқын ауырсыну және ісіну.
III дәрежелі күйік – терінің терең қабаттарының зақымдануы, тіндердің өлуі, сезімталдықтың төмендеуі.
IV дәрежелі күйік – терінің көмірленуі, бұлшықеттер мен сүйектердің зақымдануы, көбінесе күйіктік шокпен жүреді.
Күйіктердің пайда болу себебіне қарай түрлері:
Термиялық күйік – жоғары температураның әсерінен (от, қайнаған су, бу, ыстық заттар).
Химиялық күйік – қышқылдар, сілтілер және химиялық заттармен жанасу.
Электрлік күйік – электр тогының соғуы нәтижесінде пайда болады.
Радиациялық күйік – ультракүлгін сәулелердің немесе радиацияның әсері.
- Күйік кезіндегі алғашқы көмек көрсету
2.1. Термиялық күйік кезіндегі алғашқы көмек көрсету алгоритмі
Жоғары температураның әсерін тоқтату: отты өшіру, ыстық киімді шешу, қызған затты алып тастау.
Зақымдалған аймақты салқындату: күйік алған жерді 15-20 минут бойы салқын (мұздай емес!) судың астында ұстау. Бұл ауырсынуды азайтып, терең зақымданудың алдын алады.
Күйік бетіне өңдеу жүргізу: I және II дәрежелі күйік кезінде антисептикалық құралдар (Пантенол, Бепантен) жағуға болады.
Стерильді таңғыш қою: таза дәке пайдалану қажет, бірақ мақта қолдануға болмайды!
Ауырсынуды басатын дәрі беру (Парацетамол, Ибупрофен).
Дәрігерге қаралу II дәрежеден жоғары күйік немесе кең көлемді зақымдану кезінде қажет.
2.2. Термиялық күйік кезінде не істеуге болмайды
Мұз қолдануға болмайды! – бұл тіндердің одан әрі зақымдануына әкелуі мүмкін.
Көпіршіктерді жарып жіберуге болмайды! – инфекция қаупін арттырады.
Май, спирт, йод, жасыл дәрі жағуға болмайды! – бұл жазылу процесін баяулатады.
Мақта қолдануға болмайды – оның талшықтары күйікке жабысып қалады.
2.3. Химиялық күйік кезіндегі алғашқы көмек
Химиялық затты кетіру – зақымдалған аймақты кемінде 20-30 минут ағынды сумен жуу.
Заттың табиғатына қарай бейтараптандыру:
Қышқылдан болған күйік – әлсіз сода ерітіндісімен шаю.
Сілтіден болған күйік – әлсіз сірке қышқылы немесе лимон қышқылы ерітіндісімен өңдеу.
Стерильді құрғақ таңғыш қою.
Дереу дәрігерге жүгіну!
2.4. Электрлік күйік кезіндегі алғашқы көмек
Электр қуатын өшіру (мүмкін болса). Егер адам әлі де тоқтың әсерінде болса, оны жалаңаш қолмен ұстамау керек.
Сана мен тыныс алуды тексеру: тыныс тоқтаған жағдайда жүрек-өкпе реанимациясын бастау.
Күйік аймағын өңдеу, стерильді таңғыш салу.
Зардап шегушіні ауруханаға жеткізу – электр тогы ішкі ағзаларға зақым келтіруі мүмкін.
- Қашан дәрігердің көмегі қажет?
III-IV дәрежелі күйік (терең зақымдалу, тіндердің некрозы).
Кең аумақты күйік (дене бетінің 10%-дан астамы).
Бет, мойын, қол, аяқ немесе шап аймағы күйсе.
Балалар мен егде жастағы адамдарда күйік болса.
Күйіктік шок белгілері (бозарған тері, төмен қан қысымы, әлсіз тамыр соғысы, есінен тану).
- Күйіктің алдын алу
Күнделікті өмірде:
Ыстық сұйықтықтармен абай болу.
Сіріңке мен оттықтарды балалардың қолы жетпейтін жерде сақтау.
Химиялық заттармен жұмыс істегенде қолғап кию.
Электр құрылғыларын шамадан тыс жүктемеу.
Күн астында:
SPF 30+ күннен қорғайтын кремдер қолдану.
Тікелей күн сәулесінен ұзақ уақыт аулақ болу.
Жұмыс орнында:
Ыстық заттармен және электрмен жұмыс істегенде қауіпсіздік ережелерін сақтау.
Қорғаныш киімдері мен қолғаптарды пайдалану.
Қорытынды
Күйіктер – ауыр жарақат түрі, сондықтан алғашқы көмек тез және дұрыс көрсетілуі керек. Уақытылы суыту, жараны дұрыс өңдеу және қателіктерден аулақ болу – зардап шегушінің өмірі мен денсаулығын сақтауға көмектеседі.
Есіңізде болсын: ауыр күйік алған жағдайда дереу дәрігерге жүгініңіз!
