Автор: Аманова Аксауле, Мейіргер, Шардара аудандық орталық аурухана
Кіріспе
Желшешек (лат. varicella) – Varicella-Zoster вирусынан туындайтын, негізінен балалар арасында кең таралған жұқпалы ауру. Бұл вирус герпесвирус тобына жатады және жұқпалылығы өте жоғары. Көп жағдайда желшешек жеңіл түрде өтсе де, ересектерде және иммунитеті әлсіз адамдарда ауру ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін.
Эпидемиологиясы және таралу жолдары
Желшешек ауа-тамшы жолымен таралады. Ауру жұқтырған адамның сөйлесуі, түшкіруі немесе жөтелуі кезінде ауаға таралатын ұсақ тамшылар арқылы беріледі. Сондай-ақ вирус терімен тікелей байланыс кезінде, мысалы, бөртпелерге қол тигізгенде де жұғады.
Инкубациялық кезеңі (вирус ағзаға енгеннен бастап алғашқы белгілердің пайда болуына дейінгі уақыт) әдетте 10-21 күнді құрайды. Ауру әсіресе ұйымдасқан балалар мекемелерінде (балабақша, мектеп) тез таралады, себебі балалардың иммунитеті вируспен бірінші рет кездеседі.
Клиникалық белгілері
Желшешектің алғашқы белгілері:
- Қызба (дене температурасының көтерілуі).
- Жалпы әлсіздік, тәбеттің төмендеуі.
- Бас ауруы.
Негізгі клиникалық белгі – терідегі бөртпелер. Олар алғашында қызғылт түсті дақтар түрінде пайда болып, кейіннен сұйықтық толтырылған көпіршіктерге айналады. Бөртпелер дененің барлық бөлігінде, соның ішінде бетте, іште және аяқ-қолдарда кездеседі. Көпіршіктер бірнеше күннен кейін жарылады, қотырланып, із қалдырмай жазылады.
Асқынулары
Көп жағдайда желшешек балаларда жеңіл түрде өтеді. Алайда иммунитеті төмен ересектерде және арнайы топтарда ауыр асқынулар тудыруы мүмкін, мысалы:
- Өкпе қабынуы (пневмония): желшешектің қауіпті асқынуларының бірі.
- Ми қабынуы (энцефалит): сирек кездесетін, бірақ өте ауыр асқыну.
- Тері инфекциялары: терідегі бөртпелердің екіншілік инфекциямен жұқтырылу нәтижесі.
- Жүкті әйелдерде: желшешек ұрық үшін қауіпті болуы мүмкін, туа біткен желшешек синдромының даму қаупі бар.
- Жаңа туған нәрестелерде: иммундық жүйе жеткіліксіз дамығандықтан, ауыр ағымды желшешек байқалуы мүмкін.
Емдеу тәсілдері
Желшешекке қарсы арнайы вирусқа қарсы емдеу әдісі жоқ. Емдеу симптомдарды жеңілдетуге бағытталады:
- Қызбаны түсіру: парацетамол тағайындалады. Аспирин қолдануға болмайды, себебі ол Райе синдромын (бауыр мен мидың зақымдалуымен сипатталатын ауыр жағдай) тудыруы мүмкін.
- Қышуды жеңілдету: арнайы лосьондар немесе антигистаминдік препараттар қолданылады.
- Тері күтімі: қышуды азайту үшін бөртпелерді таза ұстау және тырнамау ұсынылады.
Иммунитеті төмен адамдарда немесе ауыр ағымды желшешек кезінде вирусқа қарсы препараттар (аццикловир) тағайындалуы мүмкін.
Алдын алу шаралары
Желшешектің алдын алудың ең тиімді әдісі – вакцинация. Varicella-Zoster вирусына қарсы вакцинация:
- Желшешектің ауыр түрлерінің алдын алады.
- Аурудың таралуын азайтады.
- Асқынулар қаупін төмендетеді.
Вакцинация:
- Балаларға 12 айлық және 4-6 жас аралығында ұсынылады.
- Ересектер мен иммунитеті әлсіз адамдар үшін де маңызды.
Қорытынды
Желшешек – көбінесе балаларда жеңіл ағымда өтетін, бірақ ересектер мен иммунитеті төмен адамдарда ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін вирус туындатқан ауру. Алдын алудың негізгі шарасы – вакцинация. Желшешекке қарсы дер кезінде жасалған екпе аурудың ауыр ағымының алдын алуға және асқынуларды азайтуға мүмкіндік береді.
Медицина қызметкерлері мен ата-аналар үшін аурудың алдын алу шаралары мен емдеу тактикасы туралы ақпараттандыру маңызды. Желшешек белгілері пайда болған жағдайда дәрігерге жүгіну ұсынылады, әсіресе егер ауру иммунитеті әлсіз адамдар арасында байқалса.
