Авторлар:
Бармакова Карлыгаш Абикеновна – фельдшер
Жатакбаева Бахытгуль Нурсапановна – учаскелік мейіргер
Майлибаева Кенжебала Баймуратовна – учаскелік мейіргер
Кіріспе
Егде жастағы адамдардың денсаулығы ерекше назар аударуды талап етеді, себебі олардың көпшілігі созылмалы аурулардан, дене әлсіздігінен, есте сақтау қабілетінің төмендеуінен және әлеуметтік оқшауланудан зардап шегеді. Сондықтан егде жастағы пациенттермен жұмыс істеу кезінде кешенді тәсіл қажет: тиісті күтім, аурулардың алдын алу және сапалы оңалту шараларын жүргізу.
Бұл мақалада қарт адамдарға күтім жасаудың негізгі аспектілері, профилактикалық шаралар және реабилитация әдістері қарастырылады.
1. Егде жастағы адамдарға күтім жасау
Қарт адамдардың денсаулығын сақтау үшін тұрақты медициналық бақылау, дұрыс тамақтану және психологиялық қолдау қажет.
1.1. Дәрілік терапияны бақылау
Дәрі-дәрмектерді уақытында және дұрыс қабылдауын қамтамасыз ету.
Дәрілердің өзара әсерін дәрігермен талқылау, өйткені егде жастағы адамдар бірнеше дәрі түрлерін қабылдайды.
Артық дозалану немесе дәріні ұмытып кету қаупін азайту үшін дәрілік кесте құру.
1.2. Тамақтану және гидратация
Ақуыз, дәрумендер мен минералдарға бай теңгерімді тамақтану.
Тұз бен қантты шектеу, қаныққан майлардан бас тарту.
Сұйықтықты жеткілікті мөлшерде ішу (күніне кемінде 1,5 литр).
1.3. Гигиеналық күтім
Теріні құрғап кетуден сақтау үшін жеке гигиена ережелерін ұстану.
Пролеженьдердің алдын алу үшін дене қалпын жиі өзгерту (төсек тартып жатқан науқастар үшін).
Қол және ауыз қуысы гигиенасын сақтау.
1.4. Әлеуметтік және психологиялық қолдау
Жалғыздық сезімін болдырмау үшін отбасы мүшелерімен және достарымен қарым-қатынасты сақтау.
Күнделікті белсенділік пен хоббиге қатысу – кітап оқу, музыка тыңдау, шығармашылық жұмыстармен айналысу.
Қарттар арасында жиі кездесетін депрессия мен күйзелісті ерте анықтау және психологиялық көмек көрсету.
2. Егде жастағы адамдар арасында аурулардың алдын алу
Жасы ұлғайған сайын көптеген созылмалы аурулардың даму қаупі артады. Олардың алдын алу үшін келесі шараларды орындау қажет.
2.1. Жүрек-қан тамыр ауруларының алдын алу
Қан қысымын бақылау – гипертонияның алдын алу үшін тұзды тұтынуды азайту.
Физикалық белсенділікті сақтау – жаяу жүру, жеңіл гимнастика жасау.
Дұрыс тамақтану – майлы тағамдардан бас тартып, жеміс-көкөністерді көбейту.
2.2. Қант диабетін алдын алу
Көмірсу мөлшері төмен өнімдерді тұтыну.
Қандағы қант деңгейін жүйелі түрде тексеру.
Артық салмақтан арылу және физикалық белсенділікті арттыру.
2.3. Остеопороздың алдын алу
Кальций мен D дәруменіне бай өнімдер (сүт, ірімшік, балық) тұтыну.
Жаттығулар арқылы бұлшық ет пен сүйек күшін сақтау.
Травмалардың алдын алу үшін тұрғын үй жағдайын жақсарту (жарықтандыруды күшейту, кілемдерді алып тастау, тұтқалар орнату).
2.4. Жад пен когнитивтік қабілеттерді сақтау
Ойлау қабілетін сақтау үшін кітап оқу, басқатырғыш шешу, жаңа нәрсе үйрену.
Ми қызметін жақсарту үшін Омега-3 қышқылдарына бай тағамдарды тұтыну.
Альцгеймер және деменцияның алдын алу мақсатында психолог пен невропатологтың бақылауында болу.
3. Егде жастағы адамдарға арналған оңалту шаралары
Көптеген егде адамдар инсульт, инфаркт, сүйек сыну сияқты аурулардан кейін ұзақ оңалтуды қажет етеді.
3.1. Инсульттен кейінгі оңалту
Қозғалыс функциясын қалпына келтіру үшін реабилитациялық жаттығулар.
Сөйлеу қабілетін жақсарту үшін логопедпен жұмыс істеу.
Қан қысымы мен холестерин деңгейін бақылау.
3.2. Жарақаттар мен операциялардан кейінгі оңалту
Операциядан кейін бұлшық ет тонусын сақтауға көмектесетін физиотерапия және массаж.
Бұлшық ет күшін қалпына келтіру үшін жаяу жүру және арнайы жаттығулар.
3.3. Деменциямен ауыратын науқастарға күтім жасау
Қауіпсіз орта құру (өткір заттарды алып тастау, есіктерді құлыптау).
Белсенді мидың жұмысын сақтау үшін қарапайым күнделікті тапсырмалар беру.
Пациенттің жайлылығы мен эмоционалдық тұрақтылығын қамтамасыз ету.
4. Егде жастағы пациенттермен жұмыс істейтін медицина қызметкерлеріне арналған кеңестер
Тыңдауды және түсінуді үйрену – егде жастағы адамдарды мұқият тыңдау маңызды.
Шыдамдылық таныту – кейбір науқастар баяу сөйлейді немесе ақпаратты бірнеше рет сұрайды.
Қарапайым және түсінікті тіл қолдану – медициналық терминдерді барынша азайту.
Құрмет пен қамқорлық көрсету – қарт адамдар өздерін қажет әрі маңызды сезінуі керек.
Қорытынды
Егде жастағы адамдардың денсаулығы мен өмір сүру сапасын сақтау үшін медициналық күтім, алдын алу шаралары және оңалту жұмыстары жүйелі түрде жүргізілуі тиіс.
Медицина қызметкерлері егде жастағы пациенттерге ерекше көңіл бөліп, оларды белсенді өмір салтын ұстануға, дұрыс тамақтануға және уақытылы медициналық көмек алуға ынталандыруы қажет.
Қартаю – табиғи процесс, бірақ дұрыс күтім мен медициналық қолдау арқылы әрбір егде адам ұзақ және сапалы өмір сүре алады.
