Авторлар:
Ирсаева Жанар Салмановна, жалпы тәжірибелік дәрігер, Қалалық емхана №3, Шымкент
Минбаева Дина Жұмановна, жалпы тәжірибелік дәрігер, Қалалық емхана №3, Шымкент
Кіріспе: Жедел жағдайлардың қаупі
Гипертониялық криз – бұл қан қысымының күрт көтерілуімен бірге жүретін және дер кезінде көмек көрсетілмесе, өмірге қауіп төндіретін шұғыл жағдай. Мұндай жағдай кез келген адамда, тіпті бұрын гипертониямен ауырмаған адамдарда да пайда болуы мүмкін. Бұл мақалада гипертониялық кризді қалай тану, оның негізгі себептері және алғашқы көмек көрсету жолдары туралы толық ақпарат беріледі.
Гипертониялық криз: Нені білуіміз керек?
Гипертониялық криз – бұл қан қысымы күрт жоғарылап, организмнің маңызды органдарына ауыртпалық түсіретін жағдай. Бұл ми, жүрек, бүйрек және қан тамырлары сияқты өмірлік маңызды органдарға әсер етеді.
Негізгі себептері:
Дәрі-дәрмектерді дұрыс қабылдамау: Гипертензияны емдеу үшін тағайындалған дәрілерді уақытында ішпеу.
Күйзеліс: Күшті эмоционалдық жүктеме қан қысымын күрт көтеруі мүмкін.
Шамадан тыс физикалық жүктеме: Ауыр физикалық жұмыс немесе жаттығу.
Артық тұзды тағамдар: Натрийдің көп мөлшері қан қысымын жоғарылатады.
Зиянды әдеттер: Темекі шегу, алкоголь немесе есірткі заттарын қолдану.
Белгілері:
Гипертониялық кризді тану үшін мына белгілерге назар аударыңыз:
Бас ауыруы (көбінесе төбе немесе самай тұсында);
Жүрек айнуы немесе құсу;
Көрудің бұзылуы (тұман, қосарлану);
Жүрек қағысының жиілеуі немесе ауырсыну;
Тыныс алудың қиындауы;
Бас айналу және әлсіздік;
Қол-аяқтың немесе беттің жансыздануы.
Егер осы белгілер анықталса, уақытты жоғалтпай көмек көрсету қажет.
Гипертониялық криз кезінде алғашқы көмек көрсету ережелері
- Науқасты тыныштандыру
Науқасты жайлы қалыпқа жатқызыңыз немесе отырғызыңыз.
Жартылай отыру жағдайы бас миына қанның ағуын азайтып, қысымды тұрақтандыруға көмектеседі.
Терең тыныс алу жаттығуларын жасаңыз: мұрын арқылы терең дем алып, ауыз арқылы баяу дем шығарыңыз. - Қан қысымын өлшеу
Егер тонометр бар болса, қан қысымын дереу өлшеңіз. Бұл дәрігерлерге дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі. - Дәрігер шақыру
«103» жедел жәрдем қызметін шақырыңыз. Науқастың жағдайын сипаттап, гипертониялық криз екенін түсіндіріңіз. - Гипертензияға қарсы дәрілерді беру
Егер науқаста дәрігер тағайындаған дәрі-дәрмектер болса, оларды қолдануға көмектесіңіз:
Каптоприл (25-50 мг тіл астына);
Нифедипин (10 мг тіл астына).
Ешқашан тағайындалмаған дәрілерді бермеңіз! - Жылу қолдану
Қол мен аяқтарды жылыту үшін жылыту жастықшаларын немесе жылы су бөтелкелерін қолданыңыз. Бұл қан айналымын жақсартып, қан қысымын аздап төмендетуге көмектеседі. - Күйзелісті басқару
Науқасты тыныштандыру өте маңызды. Күйзеліс қан қысымын одан әрі көтеруі мүмкін. - Қосымша белгілерді бақылау
Егер кеуде тұсында ауырсыну, ентігу немесе бет-аяқ жансыздануы байқалса, бұл инфаркт немесе инсульттің белгісі болуы мүмкін. Мұндай жағдайда қосымша шараларсыз дәрігердің келуін күтіңіз.
Гипертониялық криз кезінде не істеуге болмайды?
Қан қысымын тез төмендетуге тырыспаңыз – бұл ми қан айналымының бұзылуына әкелуі мүмкін.
Науқасты жалғыз қалдырмаңыз.
Белгісіз дәрі-дәрмектерді қолдануға жол бермеңіз.
Алдын алу жолдары
Гипертониялық криздің алдын алу – ұзақ өмір сүрудің маңызды шарты. Бұл үшін келесі шараларды орындаңыз:
Дәрігердің ұсыныстарын орындау: Гипертензияны емдеу үшін тағайындалған дәрілерді уақытында қабылдаңыз.
Дұрыс тамақтану: Тұзды, майлы және қантты тағамдарды шектеу. Көкөністер, жемістер мен тұтас дәнді өнімдерді тұтыну.
Физикалық белсенділік: Аптасына кемінде 150 минут орташа қарқындылықтағы жаттығулар жасаңыз.
Зиянды әдеттерден бас тарту: Темекі мен алкогольден толық бас тарту.
Стресс деңгейін басқару: Медитация, йога, тыныс алу жаттығулары арқылы жүйке жүйесін тұрақтандыру.
Қан қысымын тұрақты бақылау: Үйде тонометр қолдану әдетке айналуы тиіс.
Қорытынды
Гипертониялық криз кезінде алғашқы көмек көрсету – науқастың өмірін сақтап қалудың негізгі қадамы. Әрбір адам осындай жағдайға дайын болуы керек, себебі уақытылы және дұрыс көрсетілген көмек өмір мен өлімнің арасындағы айырмашылықты жасай алады. Денсаулығыңызға мұқият болыңыз және айналаңыздағы адамдардың өміріне бейжай қарамаңыз.
