Авторлар:Алимсияева Гаухар Дуйсеновна ,Суйгенбаева Жазира Нуракыновна, Тлеубердина Гүлжан Тлеубердықызы Жетісу облысы Ақсу Ауданы, Жансүгіров ауылы,Ақсу аудандық орталық ауруханасы Балалар бөлімінің, Кезекші мейірбикелері
Кіріспе
Балаларға дәрілік препараттарды енгізу ерекше жауапкершілікті талап етеді, себебі олардың ағзасы ересектерге қарағанда сезімтал келеді. Дәрілерді дұрыс дозалау, енгізу тәсілін таңдау және науқастың жағдайын бақылау емдеудің қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз етеді.
- Балаларға дәрілік препараттарды енгізудің ерекшеліктері
Физиологиялық ерекшеліктер
Балалардың бауыр және бүйрек қызметі толық жетілмеген, сондықтан препараттардың метаболизмі баяу жүреді. Бұл дәрілік заттардың ағзада ұзақ сақталуына және уыттылық қаупінің жоғарылауына әкелуі мүмкін.
Дәрілерге жоғары сезімталдық
Балалардың иммундық жүйесі толық қалыптаспағандықтан, кейбір дәрілік заттарға аллергиялық реакциялар немесе жанама әсерлер жиі байқалады.
Дозаны нақты есептеу қажеттілігі
Балаларға арналған дәрілердің дозасы жасына, салмағына және жалпы жағдайына байланысты есептеледі.
- Дәрілік заттардың дозасын есептеу
Дәрілерді дұрыс дозалау үшін келесі әдістер қолданылады:
Дене салмағына байланысты есептеу
Көптеген дәрілердің дозасы килограммға шаққанда миллиграмммен (мг/кг) есептеледі.
Мысалы, егер препараттың ұсынылған дозасы 10 мг/кг болса, ал баланың салмағы 15 кг болса, онда қажетті доза:
10
×
15
150
мг
10×15=150 мг
Препараттың нақты концентрациясына қарай енгізу көлемі есептеледі.
Дене ауданына (м²) байланысты есептеу
Кейбір препараттар дене бетінің ауданына (м²) байланысты дозаланады, әсіресе онкологиялық және гормоналды препараттар.
Баланың дене ауданы арнайы номограммалар немесе формулалар арқылы анықталады.
Жасқа байланысты есептеу
Кейбір дәрілер жас санаты бойынша бөлінеді, мысалы:
1 жасқа дейін
1-3 жас
3-7 жас
7-12 жас
Бұл әдіс шамамен есептеу үшін қолданылады және әрқашан дене салмағына сәйкестендірілуі керек.
- Дәрілік заттарды енгізу тәсілдері
Балаларда дәрілерді енгізудің әртүрлі әдістері қолданылады, олардың таңдауы науқастың жасына, жағдайына және дәрілік заттың түріне байланысты болады.
Пероральды (ауыз арқылы)
Сироптар, суспензиялар, таблеткалар түрінде беріледі.
Артықшылығы: бала үшін ыңғайлы, ауыртпалықсыз.
Кемшілігі: кейбір дәрілер асқазан-ішек жолында баяу сіңеді немесе тітіркендіргіш әсер береді.
Парентеральды (инъекциялық)
Бұлшықет ішіне (в/м) – шап немесе сан бұлшықетіне енгізіледі.
Көктамыр ішіне (в/в) – ауыр жағдайларда тез әсер ету үшін қолданылады.
Тері астына (п/к) – баяу сіңетін дәрілер үшін қолданылады (мысалы, инсулин).
Артықшылығы: жылдам әсер етеді.
Кемшілігі: ауырсыну, асқыну қаупі (инфильтрат, аллергиялық реакция).
Ректальды (тікішек арқылы)
Шам түрінде енгізіледі (мысалы, қызу түсіретін дәрілер).
Артықшылығы: жүрек айнуы бар науқастарға немесе ауыз арқылы қабылдай алмайтын балаларға ыңғайлы.
Кемшілігі: кейбір дәрілердің сіңуі тұрақсыз болуы мүмкін.
Ингаляциялық
Демалу жолдары арқылы дәрілерді енгізу (небулайзер, ингалятор).
Асма, бронхит сияқты ауруларда тиімді.
Артықшылығы: жергілікті әсері күшті.
Кемшілігі: аппаратты дұрыс пайдалану қажет.
- Дәрі енгізгеннен кейін бақылау және қауіпсіздік шаралары
Балаларға дәрі бергеннен кейін олардың жағдайын мұқият бақылау қажет:
Препараттың әсерін бағалау
Қызуды төмендететін дәрілерден кейін дене температурасын тексеру.
Анальгетиктерден кейін ауырсынудың жеңілдеуін бақылау.
Жанама әсерлер мен аллергиялық реакцияларды қадағалау
Бөртпе, ісіну, тыныс алудың қиындауы байқалса, дереу медициналық көмек көрсету.
Анафилаксия қаупі бар препараттарды енгізгеннен кейін науқасты 30 минут бойы бақылау.
Дәрілерді дұрыс сақтау және дайындау
Инъекциялық дәрілерді тек стерильді жағдайда дайындау.
Дәрілік заттарды сақтау шарттарын сақтау (тоңазытқышта сақтау қажет дәрілерді белгілеу).
Қорытынды
Балаларға дәрі-дәрмек енгізу кезінде дозаны нақты есептеу, дұрыс енгізу тәсілін таңдау және науқастың жағдайын бақылау маңызды. Медициналық персоналдың қателіктерге жол бермеуі үшін сақтық шараларын ұстануы және дәрілердің әсерін мұқият бақылауы қажет. Бұл балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз етіп, емдеудің тиімділігін арттырады.
