Автор:
Шуиншинова Гулдария Аскербаевна
ГКП на ПХВ «Алакольская ЦРБ», стоматология мед бикесі
Кіріспе
Ауыз уылуы (стоматит) – ауыз қуысының шырышты қабатының қабынуымен сипатталатын ауру. Бұл патология әр түрлі жастағы адамдарда кездеседі, бірақ әсіресе балалар мен иммунитеті төмен адамдар арасында жиі кездеседі.
Стоматит ауыздың кез келген бөлігінде пайда болуы мүмкін, соның ішінде тілде, қызыл иекте, таңдайда, еріннің ішкі бөлігінде және ұрттың ішкі қабатында. Уақытылы емделмеген жағдайда, ауру асқынуға әкеліп, тағам қабылдауды қиындатады, адамның жалпы жағдайын нашарлатады және қосымша инфекциялардың дамуына себеп болады.
1. Ауыз уылуының түрлері
Стоматит бірнеше түрге бөлінеді, олардың әрқайсысының өзіндік белгілері мен себептері бар.
1.1. Катаралды стоматит
Бұл ең жеңіл түрі, көбінесе тіс гигиенасының нашарлығынан, механикалық жарақаттардан немесе витамин жетіспеушілігінен пайда болады.
Белгілері:
- Ауыздың шырышты қабатының қызаруы және ісінуі.
- Сілекей бөлінуінің көбеюі.
- Ауыздан жағымсыз иіс шығуы.
- Қатты тағамдарды шайнағанда ауызда жайсыздық сезіну.
1.2. Афтозды стоматит
Бұл түрінде ауыз қуысында дөңгелек немесе сопақ пішінді ақшыл-сұр жаралар (афты) пайда болады.
Белгілері:
- Бір немесе бірнеше жаралар пайда болады.
- Жараның айналасындағы қабыну мен ісіну.
- Ауырсыну, әсіресе тамақ жегенде немесе сөйлегенде.
- Дене қызуының көтерілуі (кейде).
1.3. Герпес стоматиті
Бұл түрі герпес вирусымен қоздырылып, көбінесе балаларда кездеседі.
Белгілері:
- Ауыз қуысында ұсақ көпіршіктердің пайда болуы.
- Көпіршіктер жарылғаннан кейін, олардың орнында ойық жаралар қалады.
- Жалпы әлсіздік, температураның көтерілуі.
- Тәбеттің төмендеуі.
1.4. Кандидозды стоматит (ауыздың саңырауқұлақты уылуы)
Бұл Candida саңырауқұлақтарының көбеюінен пайда болады және көбінесе иммунитеті әлсіз адамдарда, диабетпен ауыратын науқастарда, антибиотиктерді ұзақ қабылдаған адамдарда кездеседі.
Белгілері:
- Ауыз қуысында ақ түсті қалың жабындының пайда болуы.
- Тіл мен қызыл иектің ісінуі.
- Тамақ ішкенде ауызда күйдіріп ауырсыну сезімі.
- Жалпы әлсіздік.
1.5. Уытты (аллергиялық) стоматит
Бұл түрі белгілі бір тағамдарға, дәрі-дәрмектерге немесе тіс пломбаларына аллергиялық реакция нәтижесінде пайда болуы мүмкін.
Белгілері:
- Ауыздың шырышты қабатының қызаруы және ісінуі.
- Ауызда күйдіру, қышу сезімі.
- Жаралар немесе көпіршіктердің пайда болуы.
- Жалпы аллергиялық реакция белгілері (беттің ісінуі, тыныс алудың қиындауы).
2. Ауыз уылуының себептері
Стоматиттің пайда болуына көптеген факторлар әсер етеді:
- Гигиенаның сақталмауы – тісті дұрыс тазаламау, сапасыз тіс пастасы мен щетка қолдану.
- Механикалық жарақаттар – ыстық тамақ, өткір бұрыштары бар тағамдар немесе дұрыс қойылмаған протездер.
- Инфекциялық факторлар – вирустар, бактериялар және саңырауқұлақтар.
- Иммунитеттің төмендеуі – стресс, дұрыс тамақтанбау, созылмалы аурулар.
- Гормоналды өзгерістер – жүктілік кезінде немесе гормоналды препараттарды қабылдау нәтижесінде.
- Аллергиялық реакциялар – белгілі бір тағамдар, дәрілер немесе стоматологиялық материалдар.
3. Ауыз уылуын емдеу әдістері
3.1. Жалпы емдеу шаралары
- Ауыз қуысының гигиенасын күшейту.
- Құрамында спирт жоқ жұмсақ антисептикалық ерітінділермен ауызды шаю.
- Тамақтан кейін тісті тазалап, арнайы ауыз шайғыштарын қолдану.
- Дәрігер тағайындаған емдік жақпаларды, антисептиктерді қолдану.
3.2. Дәрі-дәрмекпен емдеу
- Антисептиктер: Хлоргексидин, Мирамистин, Фурацилин ерітіндісі.
- Қабынуға қарсы гельдер: Солкосерил, Холисал.
- Саңырауқұлаққа қарсы препараттар: Нистатин, Клотримазол (кандидозды стоматитке).
- Вирусқа қарсы жақпалар: Ацикловир (герпес стоматитіне).
3.3. Халықтық емдеу әдістері
- Тұзды-содалы ерітіндімен шаю (1 шай қасық тұз + 1 шай қасық сода + 1 стакан жылы су).
- Түймедақ, емен қабығы немесе календула тұнбаларымен шаю – қабынуды басуға көмектеседі.
- Бал мен прополисті қолдану – жараларды жазуға ықпал етеді.
4. Ауыз уылуының алдын алу шаралары
- Тіс пен ауыз қуысының күнделікті гигиенасын сақтау:
- Тісті күніне кемінде 2 рет тазалау.
- Жылына 2 рет стоматологқа тексерілу.
- Салауатты өмір салтын ұстану:
- Иммунитетті нығайту, дәрумендер жеткілікті мөлшерде қабылдау.
- Стресс пен дұрыс тамақтанбаудан аулақ болу.
- Жұқпалы ауруларды уақытында емдеу:
- Вирустық және бактериялық инфекцияларды дер кезінде емдеу.
- Созылмалы ауруларды бақылау.
- Тіс протездері мен брекеттерді дұрыс таңдау:
- Дұрыс қойылмаған протездер мен брекеттерді түзету.
- Тіс дәрігерінің кеңесін алу.
Ауыз уылуы (стоматит) – өте жағымсыз және ауырсыну сезімімен жүретін ауру. Оның алдын алу үшін ауыз қуысының дұрыс күтімі, иммунитетті нығайту және инфекция көздерін дер кезінде жою өте маңызды.
Дұрыс емделмеген стоматит ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін, сондықтан алғашқы белгілері байқалғанда стоматологқа жүгіну қажет. Ауыз қуысы денсаулығы – жалпы ағза денсаулығының көрсеткіші екенін ұмытпаңыз!
