Авторлар: Мергенбаева Перизат Муратқызы — клиникалық фармакология
және ауруханалық фармация бөлімінің мейірбикесі,
Шантиева Гаухар Аскаровна — жұқпалы аурулар бөлімінің мейірбикесі
Сазабек Марияхан Абенқызы — зарарсыздандыру бөлмесінің мейірбикесі
ШЖҚ «Райымбек аудандық ауруханасы» МКК
Кіріспе
Аса қауіпті жұқпалы аурулар – адам өміріне тікелей қауіп төндіретін, жоғары жұғушылықпен және өлім-жітім деңгейімен сипатталатын ерекше инфекциялар тобы. Бұл инфекциялар халық арасында тез таралып, эпидемия немесе пандемияға айналуы мүмкін. Олардың ішінде оба (чума) мен холера — адамзат тарихында миллиондаған адамның өмірін қиған, әлі күнге дейін эпидемиологиялық қадағалауды қажет ететін аса қауіпті аурулар қатарына жатады.
Қазақстан Республикасында бұл аурулар 1-ші санаттағы карантиндік инфекциялар қатарына жатады және ерекше бақылаумен жүргізіледі.
ОБА (чума)
Жалпы сипаттама
Оба – Yersinia pestis бактериясы арқылы таралатын зоонозды бактериалды инфекция. Табиғи ошақтарда кездесетін бұл ауру адамға жабайы кеміргіштер мен бүргелер арқылы жұғады.
Жұғу жолдары
Инфицированген бүрге шағуы (көбіне далалық оба)
Ауру адамнан ауа-тамшы жолымен (өкпе формасы)
Жануар терісін өңдеу кезінде
Науқастың іріңі, қақырығы, қанымен жанасу
Клиникалық түрлері
Бубонды оба – лимфа түйіндерінің ауыр қабынуы, бездердің ұлғаюы
Өкпелік оба – ең қауіпті түрі, ауа арқылы жұғады, ауыр интоксикация, қан қақыру
Септикалық форма – қан арқылы таралу, кома, шок
Белгілері
Жоғары температура (39–41°C)
Қалтырау, дененің ауыруы
Лимфа түйіндерінің ісінуі (бубон)
Тыныс жетіспеушілігі, жөтел (өкпелік формада)
Ісік, геморрагиялық бөртпе
Диагностика
Бактериологиялық егу (ірің, қан, қақырық)
ПЦР, серологиялық әдістер
Эпидемиологиялық анамнез (табиғи ошақта болу)
Емдеу
Ерте кезеңде антибиотиктер (стрептомицин, гентамицин, доксициклин)
Симптоматикалық және дезинтоксикациялық терапия
Жедел оқшаулау және карантин шаралары
ХОЛЕРА
Жалпы сипаттама
Холера – Vibrio cholerae бактериясы арқылы таралатын жедел ішек инфекциясы. Ол ауыр сусыздану мен электролиттік бұзылыстармен қауіпті, әрі бірнеше сағат ішінде өлімге әкелуі мүмкін.
Жұғу жолдары
Ластанған ауыз су мен тағам арқылы
Ауру адаммен және оның бөлінділерімен байланыс
Нашар санитарлық-гигиеналық жағдай
Белгілері
Кенеттен басталатын диарея («күріш қайнатпасындай» сұйықтық)
Қайталама құсу
Ауыздың кебуі, шөлдеу
Бұлшықет құрысуы
Ауыр сусыздану (терінің құрғауы, пульстің әлсіреуі)
Қан қысымының төмендеуі, коллапс
Диагностика
Зертханалық растау: нәжіс, құсық немесе анальды жағындыдан Vibrio cholerae табу
Серологиялық және экспресс-тесттер
Емдеу
Сусызданумен күрес – ең негізгі бағыт
Орташа және ауыр жағдайларда – көктамыр арқылы рингер ерітіндісі, натрий хлориді
Антибиотиктер (доксициклин, азитромицин) – клиникалық белгілерді жеңілдету үшін
Гигиеналық тәртіп, науқасты оқшаулау
Мейірбикенің рөлі мен жауапкершілігі
Аса қауіпті инфекциялармен жұмыс істегенде мейірбике келесі қағидаларды ұстануы тиіс:
Инфекциялық қауіпсіздік ережелерін қатаң сақтау (қорғаныс костюмі, маска, көзілдірік, қолғап)
Науқасты жедел оқшаулау және хабар беру
Алғашқы эпидемиологиялық мәліметтерді жинау (қашан, қайда, кіммен қарым-қатынас болған)
Қан, қақырық, нәжіс сынамаларын дұрыс жинау және зертханаға уақытылы жіберу
Дезинфекция жүргізу
Байланыста болғандарды бақылауға алу және алдын алу шараларын түсіндіру
Ауыр жағдайда – реанимациялық шараларға қатысу
Алдын алу шаралары
Табиғи ошақ аймағында тұратын халықты санитарлық ағарту
Тазалық және су көздерін қорғау
Сапалы ауыз су мен тағамды пайдалану
Вакцинация (қажетті жағдайларда)
Медициналық қызметкерлерді оқыту және жаттықтыру
Эпидемиологиялық бақылау жүйесін күшейту
Қорытынды
Оба мен холера — адамзатқа ежелден белгілі, бірақ әлі де эпидемиологиялық қауіп төндіріп отырған аса қауіпті жұқпалы аурулар. Қазіргі таңда бұл инфекцияларға қарсы тиімді алдын алу, ерте анықтау және шұғыл көмек көрсету мүмкіндіктері дамыған.
Мейірбикенің рөлі — тек күтіммен шектелмейді. Ол — эпидемияның алдын алушы, алғашқы бақылаушы, қауіпсіздіктің кепілі. Сондықтан бұл салада қызмет атқаратын мамандар үнемі білімін жетілдіріп, санитарлық-гигиеналық талаптарды қатаң сақтауы тиіс.
