Алғашқы көмек

Авторы: Батырбекова Анар Нурлановна – процедуралық медбике
Исмаилова Айнур Маратовна – процедуралық медбике
Мухаметқалиева Жансая Бақытқызы – учаскелік медбике
МКҚК ШЖҚ «Ақсу аудандық орталық ауруханасы» Емханасы​

Алғашқы көмек — адам өміріне немесе денсаулығына кенеттен қауіп төнгенде, оның өмірін сақтап қалу немесе апаттың зиянды әсерін азайту үшін қолданылатын қарапайым, бірақ маңызды шаралар кешені. Апат жағдайларына әртүрлі жарақаттар, сынықтар, буынның шығуы, улану, суға бату, күю, үсу, электр тогының соғуы және т.б. жатады.

Алғашқы көмектің негізгі шаралары:

• Зардап шеккен адамды қауіпті ортадан шығару (мысалы, өрттен, судан).
• Апаттың зиянды әсерін тоқтату (мысалы, үсігенде жылыту, иіс тисе таза ауаға шығару).
• Қан кетуді тоқтату.
• Жараны таңу.
• Сынған немесе шыққан аяқ-қолды қозғалтпай таңу (иммобилизация).
• Жасанды дем алдыру.
• Жүрекке жабық массаж жасау.
• Зардап шеккен адамды тезірек емдеу мекемесіне жеткізу немесе «103» жедел медициналық жәрдем қызметін шақыру.

ТҰРМЫСТЫҚ КҮЙІКТЕР

Белгілері (Күйік дәрежелері):

• І дәреже: Тері қатты қызарады, ісінеді, ашып ауырады.
• ІІ дәреже: Қатты қызарған теріде ішіне сарғыш сұйықтық толған күлдіреуіктер пайда болады. Ауырсынуы күшейеді.
• ІІІ дәреже: Терінің түсі сарғыш-қоңырдан қараға дейін өзгереді, тері жансызданады (некроз). Ауырсыну өте күшті болуы мүмкін немесе сезімталдық жоғалуы мүмкін. Естен тану белгілері байқалуы мүмкін.
• ІV дәреже: Тері, бұлшықеттер, сіңірлер және сүйектер қарайып көмірленеді. Ауырсыну өте қатты немесе сезімталдық толық жойылған болуы мүмкін. Естен тану жағдайы жиі кездеседі.

Сіздің әрекеттеріңіз:

1. Күйік себебін дереу жойыңыз (мысалы, жалынды сөндіріңіз, ыстық заттан алыстатыңыз).
2. Денедегі жанған немесе ыстық зат (май, су, химиялық зат) сіңген киімді абайлап шешіңіз. Егер киім теріге жабысып қалса, сол жерді жұлмаңыз, айналасын қиып алып тастаңыз.
3. Күйген жерді ағынды салқын судың астында 10-15 минут ұстаңыз.
4. Егер күйік аумағы үлкен болса, зардап шегушіні салқын суға малынған таза жаймамен ораңыз.
5. Салқындатқаннан кейін күйген жерді таза, құрғақ таңғышпен немесе дәкемен жабыңыз.
6. Егер зардап шегуші есін білсе, оған салқын су ішкізіңіз.

Есіңізде болсын!

• Күйген жерге май, крем, майонез, айран сияқты заттарды жағуға болмайды.
• Пайда болған күлдіреуіктерді ашуға болмайды (инфекция түсу қаупі бар).

Қашан дәрігерге қаралу керек?

• Күйген жердің аумағы алақаннан үлкен болса немесе ІІ-IV дәрежелі күйік болса.
• Бет, мойын, қол-аяқ буындары, жыныс мүшелері күйсе.
• Кішкентай бала немесе қарт адам күйсе.
• Күмән туындаған кез келген жағдайда «103» жедел жәрдем қызметін шақырыңыз немесе жақын жердегі травматологиялық пунктке барыңыз.

(Орынсыз абзац алынып тасталды)

ТЫНЫС АЛУ ЖОЛДАРЫНА БӨГДЕ ЗАТ ТҮСКЕНДЕГІ АЛҒАШҚЫ КӨМЕК (ТҰНШЫҒУ)

Белгілері:

• Зардап шегуші кенеттен жөтеле бастайды, мойнын ұстайды.
• Сөйлей алмайды немесе дыбысы әлсіз шығады, ысқырықты тыныс алу.
• Дем алуға қиналады, ауа жетіспеушілігін сезінеді.
• Беті, еріндері көгере бастайды.
• Есінен тануы мүмкін.

Сіздің әрекеттеріңіз (Ересектер мен 1 жастан асқан балаларға):

1. Арқадан қағу: Зардап шегушіні сәл еңкейтіп, бір қолыңызбен кеудесінен демеп, екінші қолыңыздың алақан түбімен жауырындарының арасынан 5 рет жоғары қарай бағыттап, нық қағыңыз.
2. Геймлих әдісі (Ішке қысым жасау):
   • Егер арқадан қағу көмектеспесе, зардап шегушінің артына тұрып, екі қолыңызбен белінен құшақтаңыз.
   • Бір қолыңызды жұдырыққа түйіп, кіндіктен сәл жоғары қойыңыз (қабырға доғаларының астына).
   • Екінші қолыңызбен жұдырығыңызды қамтып ұстаңыз.
   • Жұдырығыңызды ішке және жоғары қарай 5 рет жылдам әрі қатты тартыңыз.
3. Бөгде зат шыққанша немесе адам есінен танғанша арқадан қағу мен ішке қысым жасауды кезектестіріп қайталаңыз (5 рет арқадан қағу, 5 рет ішке қысым).
4. Егер зардап шегуші есінен танса:
   • Оны абайлап жерге шалқасынан жатқызыңыз.
   • Дереу «103» жедел жәрдем шақырыңыз.
   • Ауыз қуысын тексеріңіз. Егер бөгде зат көрінсе, саусақпен алып тастауға тырысыңыз (көрмесеңіз, ішке итеріп жібермеу үшін саусақты тықпаңыз).
   • Тыныс алу жолдарын ашып (басын шалқайтып, иегін көтеріп), жасанды дем алдыруды бастаңыз. Егер ауа өтпесе, кеудеге қысым жасауды (жүрек массажы сияқты) бастаңыз. Жасанды дем алдыру әрекеттері мен кеудеге қысым жасауды жедел жәрдем келгенше жалғастырыңыз.
5. Толық адамдар мен жүкті әйелдерге: Қысымды ішке емес, кеуде сүйегінің ортасына жасаңыз.
6. Балаларға (1 жастан асқан): Ішке қысымды бір қолмен немесе ересектерге қарағанда абайлап жасаңыз.

Сіздің әрекеттеріңіз (1 жасқа дейінгі нәрестелерге):

1. Нәрестені бір қолыңызға етпетінен, басын кеудесінен төмен ұстап жатқызыңыз. Иегінен демеп тұрыңыз.
2. Алақаныңыздың түбімен жауырындарының арасынан 5 рет нық қағыңыз.
3. Нәрестені екінші қолыңызға шалқасынан аударып жатқызыңыз (басы кеудесінен төмен қалпында).
4. Екі саусағыңызбен кеуде сүйегінің ортасына (емізік сызығынан сәл төмен) 5 рет шамамен 1.5-2.5 см тереңдікке басыңыз.
5. Бөгде зат шыққанша немесе нәресте есінен танғанша арқадан қағу мен кеудеге басуды кезектестіріп қайталаңыз.
6. Егер нәресте есінен танса: Дереу «103» шақырып, жасанды дем алдыру мен кеудеге қысым жасауды бастаңыз (ересектердегідей, бірақ нәрестеге лайықталған күшпен және техникамен).

Маңызды: Егер сіз тұншығуға алғашқы көмек көрсетсеңіз, бөгде зат шыққаннан кейін де зардап шегуші дәрігердің тексеруінен өтуі керек.