Альцгеймер ауруы – бұл прогрессивті неврологиялық бұзылыс, ол жадының жоғалуына, танымдық қабілеттің төмендеуіне және күнделікті өмірдің қиындауына әкеледі. Бұл деменцияның ең жиі кездесетін түрі болып табылады. Өкінішке қарай, бұл аурудың қазіргі таңда толық емі жоқ, бірақ ғылым мен медицинаның дамуы жаңа әдістерді ұсынуда.
1. Альцгеймер ауруының себептері
Аурудың дамуына бірнеше факторлар әсер етеді:
Генетикалық бейімділік – отбасында Альцгеймер диагнозы қойылған адамдардың бұл ауруға шалдығу ықтималдығы жоғары.
Жасы – 65 жастан асқан адамдарда Альцгеймер ауруының даму қаупі екі есе артады.
Бас жарақаттары – бас миының зақымдануы немесе жиі жарақат алу аурудың даму қаупін арттыруы мүмкін.
Жүрек-қан тамырлары аурулары – жоғары қан қысымы, холестерин деңгейінің жоғары болуы және диабет мидың зақымдануына әсер етуі мүмкін.
2. Симптомдары
🔹 Ерте кезең:
- Жадының жиі нашарлауы (еске түсіре алмау, бір нәрсені қайталап сұрау);
- Шешім қабылдау мен ойлаудың қиындауы;
- Әдеттегі істерді орындауда қиындықтар.
🔹 Орта кезең:
- Таныс жерлерде адасу;
- Сөздерді табуда қиындықтар;
- Мінез-құлықтың өзгеруі (паранойя, агрессия, депрессия).
🔹 Кейінгі кезең:
- Қозғалу қабілетінің нашарлауы;
- Жұту мен сөйлеудің қиындауы;
- Өзін-өзі күте алмау.
3. Диагностика және емдеу
Диагностика әдістері:
- МРТ және КТ арқылы мидың өзгерістерін анықтау;
- Психологиялық және когнитивті тесттер;
- Қан анализдері мен генетикалық зерттеулер.
Қазіргі емдеу әдістері:
- Ацетилхолинэстераза ингибиторлары – когнитивті функцияларды жақсартады;
- NMDA-рецептор антагонистері – есте сақтау қабілетін қолдауға көмектеседі;
- Қан анализіне негізделген жаңа диагностикалық әдістер және генетикалық терапия зерттелуде.
4. Соңғы ғылыми жетістіктер
Қан анализі арқылы ерте диагностика – 2024 жылғы зерттеулерге сәйкес, қандағы фосфорланған тау-ақуызы (p-tau) Альцгеймер ауруын симптомдары басталмай тұрып анықтай алады.
Иммундық терапия – донанемаб және леканемаб препараттары мидағы амилоидты түйіндерді тазартуға көмектеседі.
Жасанды интеллект және үлкен деректер – жаңа алгоритмдер Альцгеймер диагнозын жылдам әрі дәл қоюға мүмкіндік береді.
Қорытынды
Альцгеймер ауруы – бүкіл әлемде өзекті медициналық және әлеуметтік мәселе. Ғылыми зерттеулердің арқасында жаңа емдеу әдістері пайда болуда, бірақ ең тиімді әдіс – алдын алу: дұрыс тамақтану, ми белсенділігін арттыру және жүрек-қан тамырлары денсаулығына көңіл бөлу. Болашақта гендік терапия мен жаңа дәрілер бұл аурудың дамуын бәсеңдетуге немесе толық емдеуге көмектеседі деген үміт бар.
