Авторы: Ибраева Сания Ниетовна, ЖШС «Зире» Неврология бөлімі, медбике
Қажықан Мөлдір Қайратқызы, Областная специальная школа-интернат №2, Талдыкорған, медбике
Жексенбинов Самат Берикболович, ГКП на ПХВ «Центр Фтизиопульмонологии области Жетісу«, медбрат
Кіріспе
Аллергия – адамның иммундық жүйесінің белгілі бір заттарға (аллергендерге) жоғары сезімталдық танытуы. Аллергиялық реакцияның белгілері жеңілден бастап өмірге қауіп төндіретін жағдайға дейін өзгеруі мүмкін. Аллергиясы бар адамдар мен олардың жақындары алғашқы көмек көрсету әдістерін жақсы білуі тиіс, себебі кейбір жағдайларда шұғыл шаралар адамның өмірін сақтап қалуы мүмкін.
Бұл мақалада аллергияның негізгі себептері, белгілері, алғашқы көмек көрсету әдістері және алдын алу жолдары қарастырылады.
- Аллергиялық реакциялардың себептері
Аллергиялық реакцияларды тудыратын факторлар өте көп. Олардың ішінде ең жиі кездесетіндер:
Азық-түлік аллергендері
Жаңғақтар (әсіресе арахис)
Балық және теңіз өнімдері
Жұмыртқа
Сүт өнімдері
Бал, цитрустық жемістер
Шоколад, кофеин
Дәрі-дәрмектер
Антибиотиктер (пенициллин, цефалоспориндер)
Қабынуға қарсы стероидты емес препараттар (ибупрофен, аспирин)
Анестезияға арналған препараттар
Вакциналар мен сарысулар
Жәндіктердің шағуы
Ара, бүйі, шіркей, маса
Кене, қандала
Өсімдіктердің тозаңы
Ағаштар, гүлдер, шөптерден таралатын тозаң
Жануарлардың жүні мен биологиялық бөлінділері
Мысықтар, иттер, жылқылар, кеміргіштер
Тұрмыстық химия мен косметика
Жуғыш және тазалағыш құралдар
Дезодоранттар, парфюмерия
Лактар, бояулар
Шаң, зең және саңырауқұлақ споралары
- Аллергиялық реакцияның түрлері және олардың белгілері
2.1. Жеңіл аллергиялық реакция
Бұл реакция әдетте өмірге қауіп төндірмейді, бірақ ыңғайсыздық тудырады.
Белгілері:
Теріде бөртпе, қызару, қышыну
Мұрынның бітелуі, түшкіру, көздің сулануы
Тамақтың жыбырлауы, жөтел
Іштің ауруы, жеңіл диарея
Не істеу керек?
Антигистаминді дәрілер қабылдау (лоратадин, цетиризин, супрастин).
Аллергенмен байланысты тоқтату.
Суық компресс қолдану.
2.2. Орташа ауырлықтағы аллергиялық реакция
Бұл жағдайда белгілер айқынырақ болады, бірақ өмірге тікелей қауіп төндірмейді.
Белгілері:
Көздің қатты қызаруы мен ісінуі
Дененің әртүрлі бөліктерінде қышыну, ісіну
Демікпе, құрғақ жөтел
Ішек бұзылыстары (жүрек айну, құсу, іш өту)
Не істеу керек?
Антигистаминді дәрілерді қабылдау.
Тыныштық сақтау, науқасты қауіпсіз ортаға шығару.
Аллергиялық реакция күшейсе, дәрігерге қаралу.
2.3. Анафилактикалық шок (өмірге қауіпті аллергия түрі)
Анафилаксия – бұл аллергиялық реакцияның ең ауыр түрі, ол бірнеше минут ішінде дамуы мүмкін және дереу медициналық көмек қажет етеді.
Белгілері:
Тамақтың ісінуі, дауыстың өзгеруі
Қан қысымының күрт төмендеуі
Естен тану
Беттің, еріннің, тілдің қатты ісінуі
Күйзеліс, дүрбелең, әлсіздік
Тыныс алудың қиындауы
Не істеу керек?
Жедел жәрдем шақыру (103 нөміріне хабарласу).
Адамды арқасына жатқызып, аяқтарын жоғары көтеру.
Адреналин инъекциясын жасау (егер қол жетімді болса).
Тыныс алу жолдарын бақылау, жүрек тоқтаса – жүрекке жанама массаж жасау.
- Алғашқы көмек көрсету әдістері
3.1. Аллергенмен байланысты тоқтату
Азық-түлік аллергиясы болса, сол тағамды тұтынуды дереу тоқтату.
Жәндік шаққан жағдайда, шаққан жерден инені алып тастау.
Тыныс алу жолдарын тітіркендіретін заттардан (түтін, химиялық булар) аулақ болу.
3.2. Дәрі-дәрмекпен көмек көрсету
Антигистаминді препараттар (супрастин, тавегил, лоратадин)
Ауыр аллергиялық реакция кезінде кортикостероидтар қолданылуы мүмкін (дәрігердің тағайындауымен).
Бронхоспазм кезінде сальбутамол ингаляторын қолдану.
3.3. Физикалық көмек
Беттің немесе терінің ісінуін азайту үшін суық компресс қолдану.
Тыныс алу жолдарының бітелмеуін қадағалау. - Аллергиялық реакциялардың алдын алу
Аллергендерді анықтап, олардан аулақ болу.
Дұрыс тамақтану және иммунитетті нығайту.
Жеке гигиенаны сақтау.
Аллергиясы бар адамдар әрдайым антигистаминді дәрілерді алып жүруі тиіс.
Егер адам анафилактикалық реакцияға бейім болса, адреналин автоинъекторын алып жүру ұсынылады.
Қорытынды
Аллергиялық реакциялар әртүрлі ауырлық дәрежесінде болуы мүмкін, кейбірі тек жеңіл бөртпе түрінде өтсе, кейбірі анафилактикалық шокқа әкелуі мүмкін. Сондықтан алғашқы көмек көрсету әдістерін білу өте маңызды.
Егер аллергияның алғашқы белгілері пайда болса, ең алдымен, аллергенмен байланысты тоқтатып, симптомдарды жеңілдету шараларын қолдану қажет. Ал анафилаксия немесе ауыр аллергиялық реакция кезінде дереу жедел жәрдем шақыру қажет.
Аллергиясы бар адамдар өз денсаулығына мұқият қарауы тиіс және алғашқы көмек көрсету әдістерін білгені жөн. Бұл білім өзіңізді және жақындарыңызды қорғауға көмектеседі.
