Республикалық қоғамдық-медициналық апталық газеті

Талмасы барлардыњ бєрі ќояншыќ емес


25 февраля 2010, 22:02 | 2 634 просмотра


Ќазаќта ќояншыќ ауруы туралы ќасањ да, ќате, шындыќќа м‰лде кереѓар т‰сінік бар. Арѓы дана аталарымыз оныњ мєн-жайын, халыќтыќ емін білген де болар, біраќ б‰гінде науќас талып ќалса да, сандыраќтаса да, оны ќойып, ашуланса да, бір сµзбен «ќояншыќ» деп диагноз ќоя салатын білгішбектер кµп-аќ.Ол аздай, науќасты келемеждеу, кемсіту, одан ќорыќќаннан ќашу да бар. Біраќ ауруды б±л µмірде ешкім с±рап алѓан емес. Демек кµњілі ќаяу жанѓа к‰ле ќараѓаннан гµрі кµмек ќолын созѓан жµн болар. ¤йткені б±л жаѓдай єрбір жанныњ басына т‰суі м‰мкін...

Ќазаќ ќояншыќ атаѓан ауруды медициналыќ тілде - эпилепсия дейді. Кеше «SVS Nevro» ќоѓамдыќ бірлестігініњ дєрігер ѓалымдары арнайы семинар µткізіп, аталмыш аурудыњ Ќазаќстандаѓы жаѓдайы жайлы єњгімеледі. Баќсаќ, біз білмейтін мєселе жетіп артылады екен. Бірлестік директоры Сергей Савинов жасаѓан баяндамаѓа сенсек, Ќазаќстанда эпилепсияѓа шалдыќќандар саны - 300 мыњѓа жуыќтайды. Оныњ басым бµлігі - балалар. Б±л ресми дерек емес, µйткені Ќазаќстан медицинасы эпилепсияѓа соњѓы он жылдыќта ѓана мєн бере бастаѓан, соѓан орай наќты дерекнама да єзірленіп ‰лгермепті. Біз талып ќалѓанныњ бєрін ќояншыќ деп келсек, сырќаттыњ 250-ден аса т‰рі бар екен. Сергей Савиновтыњ айтуынша, эпилепсия ауруы адам баласы пайда болѓаннан бері кездесіп жатса да, оѓан ќажетті дењгейде мєн берілмеуі - «ќояншыќ емделмейді» деген ќате т‰сініктіњ ќалыптасќанынан. - Ал расында эпилепсия т‰рлерініњ тек 20 пайызы ѓана емге кµнбейді, ал ќалѓандарыныњ сауыѓып кетуге єбден м‰мкіндігі мол. Тек асќындырмай, оныњ белгілерін алѓаш аныќтаѓан сєттен ем алып, салауатты µмір с‰руге даѓдылану ќажет. «Салауатты» деп баса айтуымныњ мєні зор, себебі эпилепсия бір-екі к‰ндік не бір айлыќ курспен емделетін сырќат емес, науќас ±заќ мерзім бойы - 5-10 жыл, тіпті кей жаѓдайда µмір бойы к‰тініп ж‰руге тиіс болады, - дейді зертхана директоры. Ал науќастыњ бойын билейтін ќате т‰сінік - µзініњ сырќат екеніне намыстану. ¤зіне ќояншыќ диагнозы ќойылѓан жандардыњ кµбі дєрігерлердіњ еміне мойынс±нбай, µздерін он екі м‰шесі сау жанша ±стап, ќатардан ќалѓысы келмейді.

Жµн, біраќ б±л уаќытта оныњ сырќаты асќынып, ж‰йке ж‰йесін м‰лде µлтіріп бітеді. Ќарапайым тілмен айтќанда, эпилепсия адам миыныњ бар жасушасыныњ ж±мысын бірте-бірте б±зып, µлтіріп, жарамсыз к‰йге т‰сіреді. Ал, ол µз кезегінде адамныњ аќыл-ой дамуын тежейді, психикалыќ ауытќуларѓа ап келеді, аќыр аяѓы µлімге душар етеді. М±ны болдырмас ‰шін ењ бірінші кезекте ата-ана µз баласы бойындаѓы ерекше ќ±былыстарѓа назар аударѓан сєттен бастап, оны медициналыќ тексеруге єкелгені жµн. Эпилепсия ауруыныњ белгілерін дєрігерлер екі топќа бµледі, бірі - кµзге кµрінетін болса, екіншісі - кµзге кµрінбейтін.

Єдетте науќас талып ќалѓанда, болмаса, денесі ќалтырай бастаѓанда ѓана «эпилепсия емес пе екен?» деп к‰діктенетініміз рас, ал шындыѓында баланыњ мазасыз ±йќысы, аќыл-ойыныњ кеш, тежеліспен дамуы, ±йќы ‰стінде кейбір дене м‰шесініњ діріл ќаѓуы да - эпилепсияныњ белгілері болып табылады. Ал ќояншыќтыњ кµзге кµрінбейтін белгілерін тек клиникалыќ электроэнцефалография ќондырѓысы арќылы аныќтауѓа болады. Оныњ µзініњ сєтті нєтижелілігі бар болѓаны - 20-30 пайыз ѓана екен. Ал бейне электроэнцефалографияны ќолданар болсаќ, науќас белгісін аныќтау м‰мкіндігі - 80 пайызѓа артып т‰седі. ¤кініштісі, б±л ќондыр-

ѓы Ќазаќстан бойынша бір-аќ жерде ѓана бар екен. - Сµз басында «эпилепсия т‰рлерініњ тек 20 пайызы ѓана емге кµнбейді» десем, елімізде дамыѓан медицинаныњ жоќтыѓынан б±л пайыз 3 есеге дейін артып кетіп отыр, - дейді С.Савинов. - Бейне электроэнцефалография µте ±заќ уаќыт алады, µйткені біз науќастыњ ќашан ќояншыѓы ±стайтынын білмейміз, сондыќтан сырќат ±заќ уаќыт бойы бейнебаќылауда болады. Дегенмен ол - науќастыњ ауруынан айыѓуыныњ жалѓыз м‰мкіндігі. Сондыќтан баласыныњ болашаѓын ойлаѓан ата-ана осы уаќытта асќан ±ќыптылыќ пен шыдамдылыќ танытќаны абзал. Ќазаќстанда ќояншыќпен ауыратындарѓа ќатысты ресми шектеу жоќ болѓанымен, Ќытай мен ‡ндістанда оларѓа отбасын ќ±руѓа тыйым салынѓан. Ал АЌШ-та 1970 жылдарѓа дейін оларды тіпті мейрамхана, театр, мєдени орталыќтарѓа кіру ќ±ќыѓынан да шектеп келген екен. Біреуді «ќояншыќ» десе, µзгелер к‰ле ќарайтын біздіњ ќоѓамда науќастардыњ єлеуметтік жаѓынан шектеліп, µздерінше оќшау ќоѓамда µмір с‰ріп жатќан жайы бар. Оларды єлеуметтік ќорѓау маќсатында ќ±рылѓан ќоѓамдыќ бірлестіктіњ ќ±рылѓанына - 5-аќ жыл. Одан µзге мемлекеттік ±йым не арнайы баѓдарлама да жоќ. - Мєселені шешуді ењ алдымен ќоѓамда эпилепсияѓа шалдыќќандарѓа ќатысты ќалыптасќан ќате т‰сінікті µзгертуден бастау керек. Ол ‰шін халыќты д±рыс аќпараттандырып, аталмыш жаман ауруѓа шалдыќќандардыњ басын ќосу керек. Оларѓа жалпы білім беретін мектептер, балабаќшалар, сєбилер ‰йін ашуѓа да тиіспіз, µйткені ќанша айтќанмен, б±л балалардыњ аќыл-ойыныњ дамуында тежеліс байќалады. Сондай-аќ науќастардыњ жењілдікпен ем алуын зањдастыруѓа к‰ш салып, эпилепсиямен ауыратындарѓа арнайы ќор ќ±ру ќажет. Б±л ќор - науќастардыњ єлеуметтік мєселелерін шешеді, олардыњ ќоѓамда теперіш кµруіне жол бермейді. Єйтпесе эпилепсияѓа шалдыќќан балаларды ж±мысќа да ешкім ала бермейтіні белгілі, ата-анасыныњ т±рмысы жаќсы болса, бір сєрі, ал табысы к‰нделікті тамаѓынан артылмайтын отбасында науќас ќайдан µз денсаулыѓын к‰тсін. Міне, осындай сєттерде ќорѓа жиналѓан ќаржы - таптырмас кµмек болар еді, - дейді дєрігер. Савинніњ таѓы бір ескертпесі - ќояншыѓы ±стап жатќан науќастыњ аузына ќасыќ не µзге де зат тыѓу - д±рыс емес. Ол сырќаттыњ ауыз ќуысыныњ ќанап, ќан ж±туына, науќасыныњ асќынуына єсер етуі м‰мкін. Ењ д±рысы, Савинніњ айтуынша, ауруды оњ жаќќа ќаратып, басын тµмен ќарата ±стамасы ќойѓанша дейін жатќызып, дєрігер шаќыру. Есте ±стайтын бір жайт, эпилепсия туа бітетін емес, ж‰ре пайда болатын сырќат т‰рі. Кµп жаѓдайда ол адамда сєби жєне жасµспірім шаѓында туады, Сондыќтан алкогольді артыќ пайдалану, жетімсіз ±йќы секілді µзге де зиянды єрекеттер бойында эпилепсияныњ єлсіз белгілері бар сырќатты асќындырып жіберуі м‰мкін. Сондыќтан «саќтансањ, саќтайтын» жаратќанды жадыда ±стаѓан абзал...